- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî - Madde Yazarı: Araş. Gör. Harun ALKAN
- Eser Yazılış Tarihi:913/1507
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:01/11/2022
MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU)
dinî-tasavvufî mesnevîŞeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî (d.?-ö.918/1512)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Şeyhoğlu Baba Yusuf Sivrihisarî'nin tasavvufî-didaktik mesnevisi. Eser, Baba Yusuf'un rüyasında gördüğü bir işaret üzerine 913/1507 yılında, Kâbe-i Şerif'de, Haceru’l-esved’in karşısında kaleme alınmıştır. Mesnevî tarzında Türkçe kaleme alınan eserde 7968 beyit bulunmaktadır. Yer yer Arapça ve Farsça beyitlere de rastlanmaktadır. Aruz ölçüsünün Mefâîlün Mefâîlün Feûlün kalıbıyla yazılan eserin bazı bölümlerinde farklı vezinler de kullanılmıştır.
Eserin günümüze ulaşan beş adet yazma nüshası vardır. Bunlar; Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Kütüphanesi, Süleymaniye Kütüphanesi, Milli Kütüphane ve Koyunoğlu Kütüphanesi’nde kayıtlıdır. Eserin bütün nüshaları Kitâb-ı Mahbûbiye başlığını taşımakla beraber “Hâtimetü’l-Kitab” bölümünde eserin isminin Mevhûb-ı Mahbûb olduğu "Kitabun adını Mevhûb-ı Mahbûb / Kodum feth itdi Hak, itmedi mahcub" beytiyle ifade edilir. Yine aynı bölümde eserin hicrî 913 yılında tamamlandığı "Tamâm oldı kitâb minnet Hudâya / Tokuz yüz on üçünde men gedâya" beytiyle kaydedilmiştir. Müellifin kimliğiyle ilgili, yedi beyitte “Şeyhoğlu” ve iki beyitte de aynı anlama gelen Arapça “İbn-i Şeyh” mahlası kullanılmıştır. Ayrıca eserde, müellifin II. Bayezid devrinde yaşadığı, Sivrihisarlı olduğu ve ömrünün ihtiyarlık döneminde bulunduğu anlaşılmaktadır. Milli Kütüphane (06 Mil.Yz.A.3130) demirbaş numaralı nüsha hariç bütün nüshaların sonunda, eserin müellifinin Baba Yusuf Sivrihisarî olduğu, Hz. Adem’e kadar ulaşan soy şeceresiyle birlikte kaydedilmiştir. Dolayısıyla eserin müellifinin Şeyhoğlu Baba Yusuf Sivrihisarî olduğu konusunda herhangi bir şüphe yoktur.
Eserin içeriği sırasıyla tevhid, münacaat, na't-ı Rasul, dört halifeye övgü, hilafetin şartları ve zamanın halifesi Padişah II. Bayezid’in övgüsü ve sebeb-i te'lîf-i kitab bölümünün ardından hikaye, hisse, temsil, nükte, tevil, tenbih, nasihat vs. gibi çeşitli genel ve hususi başlıklar altında kainatın yaratılışı, Âdem (as) ve insanlığın yaratılışı, Hz. Peygamber’in doğumu, isimleri, sıfatları, ilk vahy, ilk Müslümanlar, Hz. Peygamber'in savaşları, hicreti, miracı, ölümünden önceki son seksen gün içinde inen ayet-i kerimeler, Hz. Peygamber’in vefatı, kızı Hz. Fatıma’nın vefatı geniş ve teferruatlı bir şekilde anlatılır. Daha sonra çeşitli kelamî, fıkhî ve tasavvufî konular temel kaynaklara atıflar yapılarak ele alınıp hâtimetü’l-kitab ve münacat bölümüyle eser tamamlanmıştır. Kitabın başlığı ve ismiyle ilişkili olarak eserin genelinde aşk ve muhabbetullah kavramlarına geniş yer verilmiştir. Müellifin, konuları ele alırken muhakkak bir ayet-i kerime ya da hadis-i şerife dayandırdığı ve genellikle anlatılan konu alanına göre tefsir, fıkıh, akaid ve tasavvuf kaynaklarına sık sık atıflar yaptığı görülür. Müellifin otuz üç farklı kaynağa atıf yaptığı tespit edilmiştir.
Eserle ilgili Ahmet Sevgi’nin bir tanıtım makalesi (Sevgi 1994) ve Ahmet Kartal’ın Koyunoğlu ve Osmangazi nüshaları üzerinden hazırladığı bir metin kritik yüksek lisans tez çalışması (Kartal 1994) vardır.
Şairin biyografisi için bk. “Yûsuf, Şeyhoğlu, Şeyh Baba Yûsuf Sivrihisarî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusuf-seyhoglu-seyh-baba-yusuf
Eserden Örnekler
Müyesser itdi yazdum bu kitâbı
Bana ilham iden Hak’dur bu bâbı
Ne gelürdi hânum menüm elümden
Götürmese hicâbı Hak, yolumdan
Neyise umduğum itdi müheyya
Meni feyziyle kıldı mürebba
Dilümde zahir oldı işbu name
Nasihatdur içi külli ename (Şeyhoğlu, Koyunoğlu, 13291, 196a)
*********************************
Gel imdi ey hanum yol ehli ol gel
Safâ meydanına bas gel kadem gel
Gel imdi ey hanum kıl yol yerağın
Çeküp sancak yüri tut ışk ulağın
Gel imdi ey hanum meydanda merd ol
Yakıl âlemde yan pür ışk u derd ol
Gel imdi 'azm-i dil-dâr idelüm gel
Gel imdi bezm-i yâra gidelüm gel
Bugün pervane-veş mahv olalum gel
Fenâ vü sükrile mest olalum gel
Hanum anmayalum nâm u nişânı
Taleb eyleyelürn ol bî-nişânı
Yaraşmaz hîç bize gel hey zebûnlık
Bu nefs-i mühmel ile ser-nigûnlık
Çeküp ışk câmın ayık olmayalum
Bugünden yarını hîç bilmeyelüm
Virelüm dost içün başıla cânı
Dahi anmayalum adıla şanı
Zebûn olur bize nefs-i siyeh-rû
Safâ zevk bulıcak tenünde her mû
Şu'â-ı âfitâb-ı kibriyâdan
Nazar, himmet alıgör evliyâda (Şeyhoğlu, Koyunoğlu, 13291, 6a).
Kaynakça
Baba Yusuf b. Şeyh Halil. Kitab-ı Mahbûbiye. Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar Koleksiyonu, d.no: 6594.
Kartal, Ahmet (1994). Kitab-ı Mahbûbiye (Nahbub-ı Mahbûb) İnceleme-Metin. Erciyes: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Müellif bilgisi yok, Mevhub-ı Mahbûb, Milli Kütüphane, d.no: Yz. B. 950.
Sevgi, Ahmet (1994). “Şeyhoğlu’nun Kitab-ı Mahbûbiyye Adlı Eseri Üzerine”. Yedi İklim Dergisi. 8/57. 101-105.
Şeyhoğlu Baba Yusuf b. Şeyh Halil. Mevhubül-Mahbûb. Konya Koyunoğlu Şehir Müzesi ve Kütüphanesi. d.no: 13291.
Şeyhoğlu Bayezîd Cemâlî b. Mustafâ Akşehrî. Mahbûbiyye. Milli Kütüphane, d.no: 06 Mil Yz A 3130.
Şeyh Baba Yusuf Sivrihisari. Mevhûb-ı Mahbûb. Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Merkez Kütüphane, d.no: 0154591.
Şeyh Baba Yusuf Sivrihisarî (2000). Mevhûb-ı Mahbûb: İnceleme-Metin-Sözlük-İndeks. haz.: Ahmet Kartal, Eskişehir: Eskişehir Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (YÛSUF, ŞEYH BABA YÛSUF ) | Yûsuf, Şeyhoğlu, Şeyh Baba Yûsuf Sivrihisarî | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
2 | HAVÂSS-I ESMÂ-İ HÜSNÂ (ŞEYHOĞLU) | Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî | Araş. Gör. Harun ALKAN |
Görüntüle | ||
3 | MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) | Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
4 | MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan |
Görüntüle | ||
5 | TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) | Konevî, Sadreddin | Doç. Dr. Mevlüt Gülmez |
Görüntüle | ||
6 | KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) | Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib | Dr. Mehmet Bilal Yamak |
Görüntüle | ||
7 | RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) | Akşemseddin, Şemseddin Muhammed | Araş. Gör. Harun ALKAN |
Görüntüle | ||
8 | MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) | Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi | Diğer Edibe Taş |
Görüntüle | ||
9 | ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba | Prof. Dr. Enbiya Yıldırım |
Görüntüle | ||
10 | ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî | Diğer Tuğba Nurlu Ertürk |
Görüntüle | ||
11 | KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) | Şeyh Hâmid-i Velî | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
12 | RİSÂLE-İ TEVHÎD (MARMARAVÎ) | Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî | Prof. Dr. AHMET ÖGKE |
Görüntüle |