MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU)
dinî-tasavvufî mesnevî
Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî (d.?-ö.918/1512)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şeyhoğlu Baba Yusuf Sivrihisarî'nin tasavvufî-didaktik mesnevisi. Eser, Baba Yusuf'un rüyasında gördüğü bir işaret üzerine 913/1507 yılında, Kâbe-i Şerif'de, Haceru’l-esved’in karşısında kaleme alınmıştır. Mesnevî tarzında Türkçe kaleme alınan eserde 7968 beyit bulunmaktadır. Yer yer Arapça ve Farsça beyitlere de rastlanmaktadır. Aruz ölçüsünün Mefâîlün Mefâîlün Feûlün kalıbıyla yazılan eserin bazı bölümlerinde farklı vezinler de kullanılmıştır.

Eserin günümüze ulaşan beş adet yazma nüshası vardır. Bunlar; Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Kütüphanesi, Süleymaniye Kütüphanesi, Milli Kütüphane ve Koyunoğlu Kütüphanesi’nde kayıtlıdır. Eserin bütün nüshaları Kitâb-ı Mahbûbiye başlığını taşımakla beraber “Hâtimetü’l-Kitab” bölümünde eserin isminin Mevhûb-ı Mahbûb olduğu "Kitabun adını Mevhûb-ı Mahbûb / Kodum feth itdi Hak, itmedi mahcub" beytiyle ifade edilir. Yine aynı bölümde eserin hicrî 913 yılında tamamlandığı "Tamâm oldı kitâb minnet Hudâya / Tokuz yüz on üçünde men gedâya" beytiyle kaydedilmiştir. Müellifin kimliğiyle ilgili, yedi beyitte “Şeyhoğlu” ve iki beyitte de aynı anlama gelen Arapça “İbn-i Şeyh” mahlası kullanılmıştır. Ayrıca eserde, müellifin II. Bayezid devrinde yaşadığı, Sivrihisarlı olduğu ve ömrünün ihtiyarlık döneminde bulunduğu anlaşılmaktadır. Milli Kütüphane (06 Mil.Yz.A.3130) demirbaş numaralı nüsha hariç bütün nüshaların sonunda, eserin müellifinin Baba Yusuf Sivrihisarî olduğu, Hz. Adem’e kadar ulaşan soy şeceresiyle birlikte kaydedilmiştir. Dolayısıyla eserin müellifinin Şeyhoğlu Baba Yusuf Sivrihisarî olduğu konusunda herhangi bir şüphe yoktur.

Eserin içeriği sırasıyla tevhid, münacaat, na't-ı Rasul, dört halifeye övgü, hilafetin şartları ve zamanın halifesi Padişah II. Bayezid’in övgüsü ve sebeb-i te'lîf-i kitab bölümünün ardından hikaye, hisse, temsil, nükte, tevil, tenbih, nasihat vs. gibi çeşitli genel ve hususi başlıklar altında kainatın yaratılışı, Âdem (as) ve insanlığın yaratılışı, Hz. Peygamber’in doğumu, isimleri, sıfatları, ilk vahy, ilk Müslümanlar, Hz. Peygamber'in savaşları, hicreti, miracı, ölümünden önceki son seksen gün içinde inen ayet-i kerimeler, Hz. Peygamber’in vefatı, kızı Hz. Fatıma’nın vefatı geniş ve teferruatlı bir şekilde anlatılır. Daha sonra çeşitli kelamî, fıkhî ve tasavvufî konular temel kaynaklara atıflar yapılarak ele alınıp hâtimetü’l-kitab ve münacat bölümüyle eser tamamlanmıştır. Kitabın başlığı ve ismiyle ilişkili olarak eserin genelinde aşk ve muhabbetullah kavramlarına geniş yer verilmiştir. Müellifin, konuları ele alırken muhakkak bir ayet-i kerime ya da hadis-i şerife dayandırdığı ve genellikle anlatılan konu alanına göre tefsir, fıkıh, akaid ve tasavvuf kaynaklarına sık sık atıflar yaptığı görülür. Müellifin otuz üç farklı kaynağa atıf yaptığı tespit edilmiştir.

Eserle ilgili Ahmet Sevgi’nin bir tanıtım makalesi (Sevgi 1994) ve Ahmet Kartal’ın Koyunoğlu ve Osmangazi nüshaları üzerinden hazırladığı bir metin kritik yüksek lisans tez çalışması (Kartal 1994) vardır.

Şairin biyografisi için bk. “Yûsuf, Şeyhoğlu, Şeyh Baba Yûsuf Sivrihisarî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusuf-seyhoglu-seyh-baba-yusuf

Eserden Örnekler


Müyesser itdi yazdum bu kitâbı

Bana ilham iden Hak’dur bu bâbı


Ne gelürdi hânum menüm elümden

Götürmese hicâbı Hak, yolumdan


Neyise umduğum itdi müheyya

Meni feyziyle kıldı mürebba


Dilümde zahir oldı işbu name

Nasihatdur içi külli ename (Şeyhoğlu, Koyunoğlu, 13291, 196a)


*********************************


Gel imdi ey hanum yol ehli ol gel

Safâ meydanına bas gel kadem gel


Gel imdi ey hanum kıl yol yerağın

Çeküp sancak yüri tut ışk ulağın


Gel imdi ey hanum meydanda merd ol

Yakıl âlemde yan pür ışk u derd ol


Gel imdi 'azm-i dil-dâr idelüm gel

Gel imdi bezm-i yâra gidelüm gel


Bugün pervane-veş mahv olalum gel

Fenâ vü sükrile mest olalum gel


Hanum anmayalum nâm u nişânı

Taleb eyleyelürn ol bî-nişânı


Yaraşmaz hîç bize gel hey zebûnlık

Bu nefs-i mühmel ile ser-nigûnlık


Çeküp ışk câmın ayık olmayalum

Bugünden yarını hîç bilmeyelüm


Virelüm dost içün başıla cânı

Dahi anmayalum adıla şanı


Zebûn olur bize nefs-i siyeh-rû

Safâ zevk bulıcak tenünde her mû


Şu'â-ı âfitâb-ı kibriyâdan

Nazar, himmet alıgör evliyâda (Şeyhoğlu, Koyunoğlu, 13291, 6a).



Kaynakça


Baba Yusuf b. Şeyh Halil. Kitab-ı Mahbûbiye. Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar Koleksiyonu, d.no: 6594.

Kartal, Ahmet (1994). Kitab-ı Mahbûbiye (Nahbub-ı Mahbûb) İnceleme-Metin. Erciyes: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.

Müellif bilgisi yok, Mevhub-ı Mahbûb, Milli Kütüphane, d.no: Yz. B. 950.

Sevgi, Ahmet (1994). “Şeyhoğlu’nun Kitab-ı Mahbûbiyye Adlı Eseri Üzerine”. Yedi İklim Dergisi. 8/57. 101-105.

Şeyhoğlu Baba Yusuf b. Şeyh Halil. Mevhubül-Mahbûb. Konya Koyunoğlu Şehir Müzesi ve Kütüphanesi. d.no: 13291.

Şeyhoğlu Bayezîd Cemâlî b. Mustafâ Akşehrî. Mahbûbiyye. Milli Kütüphane, d.no: 06 Mil Yz A 3130.

Şeyh Baba Yusuf Sivrihisari. Mevhûb-ı Mahbûb. Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Merkez Kütüphane, d.no: 0154591.

Şeyh Baba Yusuf Sivrihisarî (2000). Mevhûb-ı Mahbûb: İnceleme-Metin-Sözlük-İndeks. haz.: Ahmet Kartal, Eskişehir: Eskişehir Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları.

Atıf Bilgileri


ALKAN, Harun. "MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mevhub-i-mahbub-seyhoglu. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (YÛSUF, ŞEYH BABA YÛSUF ) Yûsuf, Şeyhoğlu, Şeyh Baba Yûsuf Sivrihisarî Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
2 HAVÂSS-I ESMÂ-İ HÜSNÂ (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
3 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
4 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
5 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
6 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
7 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
8 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
9 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
10 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
11 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
12 RİSÂLE-İ TEVHÎD (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle