Şehrî-zâde Mehmed Saʿîd’in (d.1133/1721-ö.1178/1764-1765) Kurretü’l-Ebsâr/Târîh-i Nev-peydâ adlı eserinin bir tür dizini, fihristi ve özeti niteliğindeki Arapça eseri. Müellif, Metnü’t-Tevârîh ismini eserdeki bilgiler ile örtüşmesi için verdiğini belirtmektedir. 70 varaktan oluşan Metnü’t-Tevârîh’e besmele ile başlayan Şehrî-zâde Mehmed Sa'îd, Allah’a hamd ü sena ve Hz. peygambere salât ü selâmın akabinde, eserini yazmak için çeşitli disiplinlerden kaynakları incelediğini ifade etmekte, yine Kurretü’l-Ebsâr’da da kullandığı Târîh-i Taberî, Künhü’l-Ahbâr, Fezleke, Tâcü’t-Tevârîh, Târîh-i İbnü’l-ʿAsâkir ve İbnü’n-Neccâr, Atlas Minor, Cihânnümâ, el-Kalâyidü’l-ʿIkyân, Tevârîh-i Mağrib ve Haleb ve’ş-Şâm ve’l-Yemen ve Mısır ve Bağdad ve Kudüs ve’l-Haremeyn ve Îrân ve Tûran ve Çin, Tevârîh-i Emeviyye ve Abbâsiyye ve Selcûkıyye ve Cengîziyye ve Tîmûriyye gibi seçilmiş bibliyografya niteliğinde bazı eserlerin isimlerini zikretmektedir.

Metnü’t-Tevârîh mukaddime, makasıd, hâtime, tetimme ve tezyîl bölümlerinden oluşmaktadır. Mukaddime kısmında kısaca peygamberlerden; makasıd bölümünde ele alınan devletlerin zuhuru, yükselişi ve çöküşü, sultanlara ve saltanat sürelerine ilişkin malumat; hâtime kısmında dünyanın Osmanlı Devleti ile son bulacağı hususunun tefe’ülü; eserin tetimmesinde Kurretü’l-Ebsâr’daki ülkelerin sıralanışı; tezyîl bölümünde ise Kurretü’l-Ebsâr’ın kısımlarından bahsedilmektedir. Ayrıca müellif Metnü’t-Tevârîh’te “tekmiluhu” başlığı altında otobiyografisini vermekte ve eserlerinden de söz etmektedir (Sevinç 2020: 36-39). Günümüzde hâlâ kayıp olarak bilinmekle birlikte eserin nüshasının St. Petersbourg Şarkiyat Enstitüsü Ms. or. B1038 nr.’da kayıtlı olduğu tespit edilmiştir. Eserin bir başka nüshasının olup olmadığı bilinmemektedir. Metnü’t-Tevârîh'in toplam 70 varaktan müteşekkil olan tek nüshası Nurten Sevinç tarafından yayına hazırlanmaktadır.

Müellifin biyografisi için bk. "Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/said-sehrizade-mehmed-efendi