Ahmed Nazif Efendi’nin Kayserili âlim, sanatkar, mutasavvıf, devlet adamı, müderris gibi meşhur şahsiyetlerin biyografilerine yer verdiği eseri. Ahmed Nazif’in Mirʿat-ı Kayseriyye adında Kayseri ilin tarihi, coğrafyası, mimari özelliklerinin vs. anlatıldığı başka bir eseri de mevcuttur.

Yazar, “Arz-ı maksad” başlıklı ön sözde Kayseri’nin veliler burcu ve âlimler karargahı bir şehir olduğunu; vatan sevgisinin imandan olduğunu hatırlatarak kendisinin de memleketine hizmet etmek maksadıyla kısa da olsa şehrin bir tarihçesini kaleme alma teşebbüsünde bulunduğunu ifade eder (Diriöz vd., 1991: 2).Eserde sadece Kayseri’de doğup yetişen değil, sonradan bu şehre gelerek hizmet etmiş ve ün yapmış ve Kayseri’de medfun olmuş önemli şahsiyetlerin hayatları hakkında da bilgiler verilmektedir. Meşâhir-i Kayseriyye’de Seyyid Burhaneddin Tirmizî, Zeynelâbidîn Hazretleri, Şeyh İbrahim Tennûrî, Necmeddin Îmâd, Veliyüddin oğlu Hacı Bulam, Şeyh Tâceddin, Eski Sadrazamlardan Halil Paşa, Dilâver Paşa, Küçük Hasan Paşa, Ali Nisârî Efendi, Kayserili Mehmed Remzi, Hacı Halil Efendi, Sadrazam Mehmed Paşa, Sadrazam Hamza Paşa, Halil Germirî, Su-içmez Efendi, Reisülküttab Mehmed Râşid Efendi, Akşehirli Hafız Osman Efendi, Gözübüyük-zâde İbrahim Efendi, Hisarcıklı-zâde Mustafa Efendi, Sadık Efendi, Göncüzâde Kasım Efendi, Feyzi Efendi-zâde Hilmi Efendi, Hacı Abdullah Efendi, Hacı Torun Efendi, Harputlu Elhâc Ömer Efendi, Müderris-zâde Alim Efendi, Kapudan Ahmed Paşa, Ali Sâib Paşa, Damad Halil Efendi, Hisarcıklı-zâde Nâil Efendi, Damad Emin Efendi, Hafız Ağa-zâde Hacı Derviş Efendi, Hacı Hafız Efendi, Karakimseli-zâde Hacı Mehmed Efendi ve Harmuculu Hafız Osman Efendi’nin biyografleri yer alır. Bu şahsiyetlerin yanı sıra 1633 ile 1911 yılları arasında Kayseri’de müftülük yaptığı tespit edilen bazı şahısların isimleri ve hangi yıllarda görev yaptıklarını içeren bir liste verilmiştir. Şahsiyetlerin biyografileri verilirken doğum tarihleri, unvanları, aile efratları, soy ve nesebleri, yaptıkları vazifeler, Kayseri’de yaşadıkları muhit, eğer şehre sonradan gelmişlerse hangi yıl ve nereden geldikleri, hizmetleri, intisap ettikleri şahsiyetler, silsileleri, haklarındaki bazı menkıbe ve anekdotlar, varsa şiirlerinden örnekler, ölüm tarihleri, medfun oldukları yer gibi bilgilere yer verilir.

Meşâhir-i Kayseriyye üzerine çalışma yapmış olan Meserret Diriöz ve Haydar Ali Diriöz, eserin “Bâb-ı âli rikası” ile yazılmış 174 sahifelik Ahmed Nazif’in kendi el yazısı ile yazılmış bir nüshasının, müellifin varisleri tarafından kendilerine intikal ettiğini belirtirler. Bu nüshanın her sayfasında genellikle 16 satır vardır. Eser, siyah bez kaplı mukavva bir cildin içinde yer alan bir defterin yarısını teşkil etmektedir. Kitabın üslup ve ifade özellikleri, devrinin inşâ ilmini yansıtmaktadır. Kitapta yer yer secili cümleler görülmekle beraber, tekrar eden birçok klişeleşmiş ifadeye de rastlanmaktadır (1991: V).

Yazarın biyografisi için bk. “Ahmed Nazif Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-nazif-efendi