MERSİYE (TERKİB-BEND) VE KASÎDE (KÂZIM PAŞA)
Kerbela mersiyeleri
Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli (d. 7 Şaban 1237/29 Nisan 1822 - ö. 17 Ramazan 1307/7 Mayıs 1890)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Koniçeli Mûsâ Kâzım Paşa’nın bir terkib-bend ile bir kasidesinin bulunduğu eser/forma. İki parçadan oluşan formanın ilk manzumesi olan terkib-bendin başında “Dâr-ı Şûrâ-yı ‘askerî a’zâ-yı kemâlât-ihtivâsından sa’âdetlü Kâzım Paşa’nın işbu bin ikiyüz doksan üç senesi (1293/1876-77) aşer muharreminde ibâd-ı hâlise-i hazret-i âl-i abâ ve dil-sûhtegân-ı aşk u mahabbet-i cenâb-ı sultân-ı Kerbelâ’ya bir yâdgâr-ı nevîn ve vâsıta-i teceddüd-i âh u enîn olmak üzre nazm u inşâdına muvaffak oldukları mersiye-i cân-sûz” ser-levhası yer almaktadır. Bu terkib-bend, Kâzım Paşa’nın ölümünden kısa bir süre önce kendi kontrolünde şiirlerini bir araya getirdiği ve Külliyat olarak adlandırılan eserinde, 9. musammat, Mekâlid-i Aşk adlı eserinde ise 6. manzume olarak yer alır. Türk Ansiklopedisi’nde, Makâlid-i Aşk adlı eserin içeriğinden söz edilirken, bu manzume için “…bundan başka aynı mersiyenin serbest bir tercemesi daha vardır (s. 18-23)” ifadesi kullanılmıştır. Ancak bu terkib-bend, Külliyat içerisinde “Mersiye-i Cân-Sûz-ı Dîger Be-Nazîre-i Salâhî” (Musammat IX) başlıklı ve anlaşılacağı üzere Abdullâh Salâhaddin-i Uşşâkî (Salahî)’ye (öl. 1197/1782) naziredir. Bend, aruzun "mef’ûlü fâ’ilâtü mefâ’îlü fâ’ilün"  kalıbı ile yazılmış, hem Külliyatta hem de Mekâlid-i Aşk’ta 9 beyitlik 12 bend olarak yer almıştır.

İkinci manzume bir kasidedir ve ser-levhasında, “Hazret-i Alî kerrema’llahû vechehû ve radiya’llâhu anh efendimiz hazretlerinin Hak [...] şu’arâ-yı be-nāmdan ve Dâr-ı Şûrâ-yı ‘Askerî a’zâ-yı kirâmından mîr-livâ sa’âdetlü Kâzım Paşa’nın bu kerre söylemiş olduğu kasîde-i garrâdur” açıklaması bulunur. Manzume, Külliyatta 8. kaside olup “Na’t-ı Hazret-i İmâmü’l-Hümâm Alî Aleyhi’s-Selâm” başlıklı, aruzun "fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün"  kalıbı ile yazılmış 84 beyitlik bir kasidedir. Eldeki formada ise beyit sayısı 77 olarak basılmıştır.

Şiirlerin yeni Türk harfli son biçimleri Ramazan Bardakçı (2007)’nın çalışmasında yer almaktadır. 

    Şâirin biyografisi için bk. “Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kazim-pasa-musa-kazim-koniceli 

Eserden Örnekler


Mersiye-i Cân-Sûz-ı Dîger Be-Nazîre-i Salâhî

I

Bir subh-dem kim eyleyüp âfâkı lâle-gûn

Oldı bürîde-ser gibi hurşîd-i rû-nümûn

Eflâki şu’lezâr kılup âteş-i şafak

Kânûn-ı hâki eyledi gird-âb-ı bahr-i hûn

Te’sîr-i hâdisât ile ervâh-ı bî-huzûr

Feryâd-ı kâ’inâ[t] ile ecrâm-ı bî-sükûn

Âteş bırakdı hırmen-i gülzâr-ı cennete

Sükkân-ı adni âh u figân eyleyüp zebûn

Oldı kıyâm-ı sâ’ate âmâde mümkinât

Dikdi helâk-i halka dü çeşmin sipihr-i dûn

Ra’d eyleyüp sadâ-yı bülend ile bir hitâb

Didi ki ey mu’âşir-i zî-fehm ü zû-fünûn

Hengâm-ı reste-hîz degüldür bu inkılâb

Devr-i muhâlif-i felek ü dehr-i bü’l-füsûn

Enkâz-ı Ka’beden kılup inşâ-yı Sûmenât

Oldı fidâ-yı renc-i remed kurretü’l-uyûn

Yüz gösterüp mesâ’ib-i dil-sûz-ı Kerbelâ

Yakdı cihânı âteş-i cân-dûz-ı Kerbelâ (Bardakçı 2007: 569)



Na’t-ı Hazret-i İmâmü’l-Hümâm ‘Alî ‘Aleyhi’s-Selâm

Âferîn ey Kirdgârun şîr-i savlet-güsteri

Zûr-ı destünle kopardun bâb-ı hısn-ı Hayberi


Merhabâ ey âftâb-ı maşrık-efrûz-ı ezel

Zînet-i arz u semâ revnak-tırâz-ı serveri


Habbezâ ey çeşmesâr-ı feyz-i akdes kim kazâ

Âb-ı ruhsârunla sîr-âb itdi çerh-i ahdarı


Bâreka’llâh ey nesak-sâz-ı ümem kim akl-ı kül

Hall ider re’yünle her bir ukde-i müşkilteri


Sâneka’llâh ey melâz-ı evvelîn ü âhirîn

Sende hatm oldı kitâb-ı sîret-i peygam-berî


Sensin ol ilm-i mücessem kim kitâb-ı fazlunun

Sûret-i fihristidür râz-ı kazânun defteri


Sensin ol mihr-i dü-âlem kim sipihr-i kûyunun

Kevkeb-i subh-ı hidâyetdür çerâg-ı bihteri


Sensin ol Kur’ân-ı nâtık senden istiknâh ider

Eyleyüp ifnâ yolunda cevher-i cân u seri


İlm-i esrâr-ı İlâhîyi sunûf-ı kümmelîn

Fenn-i ma’kûlâtı dehrün feylesûf-ı ekberi


Nokta-i bâ’-i hidâyetsin ki olmış sözlerün

Nüsha-i ümmü’l-kitâbun mahz-ı hikmet-masdarı (Bardakçı 2007: 401)

Kaynakça


Bardakçı, Ramazan (2007). Mûsâ Kâzım Paşa Hayatı, Sanatı, Külliyâtı. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Kâzım Paşa (1301). Mekâlid-i Aşk. İstanbul: Ali Bey Matbaası.

Kâzım Paşa (tarihsiz). [Mersiye/Terkib-Bend ve Kasîde]. (yy.) (s. 6+5).

Türk Ansiklopedisi (1974). “Kâzım Paşa, Kâzım Musa Paşa”. C. 21. Ankara: MEB Yay., 446.

Atıf Bilgileri


Bardakçı, Ramazan. "MERSİYE (TERKİB-BEND) VE KASÎDE (KÂZIM PAŞA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mersiye-terkib-bend-ve-kaside-kazim-pasa. [Erişim Tarihi: 12 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂNÇE (KÂZIM) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
2 MAKÂLÎD-İ AŞK (KÂZIM PAŞA) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Doç. Dr. Necdet Şengün
Görüntüle
3 MERSİYE[LER] (KÂZIM PAŞA) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
4 MERSİYELER (KÂZIM PAŞA) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
5 RİYÂZÜ'L-ASFİYÂ (KÂZIM PAŞA) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
6 SEMERÂTÜ’L-İKBÂL (KÂZIM PAŞA) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
7 SER-GÜZEŞT (KÂZIM PAŞA) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
8 KÜLLİYAT (KÂZIM PAŞA) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
9 MEKTUP / EHİBBÂDAN BİR ZÂTA YAZILAN CEVÂB-I NÂME (KÂZIM PAŞA) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
10 MANZÛME-İ MEFHÛME-İ AVÂMİL (KÂZIM PAŞA) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
11 MANZÛME-İ MEFHÛME-İ BİNÂ (KÂZIM PAŞA) Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
12 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
13 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
14 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
15 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
16 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
17 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
18 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
19 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
20 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
21 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle