- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şemsî, Şemseddîn Sivasî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Yusuf Yıldırım
- Eser Yazılış Tarihi:993/1585
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:23/01/2022
MENÂZİLÜ'L-ÂRİFÎN (ŞEMSÎ)
tasavvufi hâller ve makamlarŞemsî, Şemseddîn Sivasî (d. 926/1520 - ö. 1006/1597)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Şemseddin Sivâsî'nin tasavvufî menzilleri anlattığı Türkçe manzum-mensur karışık eseri. Sivâsî’nin kaleme aldığı son eserlerdendir. “Ariflerin konakları” şeklinde tercümesi mümkün olan Menâzilü’l-ârifîn’e bu isim, mukaddime bölümünde bizzat Sivâsî tarafından verilmiştir (Göztepe 1996: 24).
Eser esasen İmam Gazzâlî’ye isnad edilen “İslâm; nefsi, Rabb'i, dünyâyı ve âhireti tanımak üzere dört şey üzerine bina edilmiştir.” sözüne dayanmaktadır. Dört menzilden (ana bölüm) oluşan eserde, Gazzâlî’nin sözünde bahsi geçen temel prensipler ayrı menzillerde ele alınmış, bunlar tasavvufî açıdan şerh edilmiştir. Bölüm başlıkları da bu prensiplere göre tertip edilmiştir.
Şemseddîn Sivâsî menzillerde bahsi geçen konular hakkında bilgi verirken sık sık ayet ve hadis iktibasları yaparak açıklamalarını temellendirmiş ve bazen okuyucuyu Fahreddîn Râzî’nin Tefsîr-i Kebîr’i, İmam Kurtûbî’nin Tezkire’si, İbni-i Kemâl’in Risâle-i Rûhiyye’si, Seyyid Şerîf Cürcânî’nin Şerh-i Mevâkıf’ı, Havvâs-ı Kurân gibi farklı kaynaklara yönlendirmiştir. Bunların yanında en dikkat çeken kaynak ise İncil’dir. Bütün bu kaynaklar gösteriyor ki Sivâsî, İslâmî literatüre olduğu kadar diğer dinlerin kaynak eserlerine de hakimdir.
Mukaddime bölümünde belirtildiği gibi sülûk ehline yol göstermesi düşüncesiyle kaleme alınan eserde Şemseddîn Sivâsî didaktik bir üslup benimsemiştir. “Bilgil”, “âgâh ol ki”, “bilmek gerek ki” “nazar kıl ki” gibi emir kipiyle kurulmuş kalıp ifadelerle müellifin, okuyucuyu yönlendirme, değiştirme ve eğitme amacını gözettiği anlaşılmaktadır. Bu üsluba uygun bir tarzda eserde sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır. Bu tür didaktik eserlerde amaç sanatkârlıktan ziyade meselenin geniş halk kitlelerine aktarılması olduğu için müellifin eserde anlaşılır bir üslup benimsemesi amaca uygun bir durumdur. Eser, esasen mensur olmakla birlikte aralarda konuya uygun rubailerle de desteklenmiştir.
Yazma eser kütüphanelerinde birçok nüshası bulunan eserle ilgili bir yüksek lisans tezi (Göztepe 1996) ve bir kitap çalışması (Göztepe ve Yıldırım 2017) yapılmıştır.
Müellifin biyografisi için bk. “Şemsî, Şemseddîn Sivasî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-semseddin-sivasi.
Eserden Örnekler
Pes, her mü’mine vâciptir ki Hazret-i Hakk’ın -celle şânühü- cesed-i insânda olan sun’-i acîbinde teemmül ede, tâ ki yakînle bile ki Rabbü’l-izzet kudretinde kâmil, aczden muarrâ; ilmi şâmil, kusûrdan müberrâ; hikmeti muhkem, vehn ve za’fdan âlî; rahmeti bî-dırîg, nefâd ve buhlden hâlîdir. Ve bu ilmin netâyici vahdet-i zâta îmân ve kemâl-i sıfâta îkân ve muhabbetinde itkân üzre olmaktır. Zîrâ bir kimse bir mevzûnü’l-lafz ve matbûu’l-ma’nâ olan şiirin garâib-i nükâtın mahall-i kasdın teemmül etse yahut bir ulûmda hâzik âlim-i fâzılın tasnîfin mütâlaa kılsa yahut bir san’atta mâhir üstadın san’atın temâşâ kılsa acâibin fehm etse lâ-cerem ol teemmül eden kimsenin kalbinde ol âlimin ve şâirin ve üstâdın kadri ulu olup henüz onu görmedin ona muhabbet edip belki kulaktan âşık ve şeydâsı olup gâibâne medh ü senâsında olup mülâkât ve musâhabet arzûsunda olur.
Ebyât:
Cihânda devlet istersen kemâlât eylegil tahsîl
Ki devlet kâmilin cezmen olupdur abd-i memlûkü
Velî devlet onu sanma ki sîm ü zerle ola bay
Ki onda dâğ-ı pîşândır onun ol gayrı meskûkü
Budur devlet ki dünyâda maârif kılasın tahsîl
Yakîne eresin şâhım bırakıp hem meşkûkü (Göztepe ve Yıldırım 2017: 47-48).
Kaynakça
Aksoy, Hasan (1980). Şemseddin Sivâsî, Hayatı, Eserleri ve Mevlidi. İstanbul: İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü Yay.
Göztepe, Yüksel (1996). Şemseddin Ahmed es-Sivasi'nin "Menazilü`l-Arifin" Adlı Eserinin Sadeleştirilerek "Marifetullah" Konularının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Göztepe, Yüksel ,Y. Yıldırım (2017). Menâzilü'l-Ârifîn. Sivas: Sivas Belediyesi Yay.
Toparlı, Recep (1984). Şemseddin Sivâsî Divanı. Sivas: Gurbet Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (ŞEMSÎ) | ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen |
Görüntüle | ||
2 | SÜLEYMÂNİYYE (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. okan doğan |
Görüntüle | ||
3 | İBRET-NÜMÂ (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. okan doğan |
Görüntüle | ||
4 | MEVLİD (ŞEMSÎ) | ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu |
Görüntüle | ||
5 | GÜLŞEN-ÂBÂD (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer |
Görüntüle | ||
6 | HEŞT BİHİŞT (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. Duygu KAYALIK ŞAHİN |
Görüntüle | ||
7 | MİR'ÂTÜ'L-AHLÂK (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Prof. Dr. Ahat Üstüner |
Görüntüle | ||
8 | MENÂKIB-I İMÂM-I A‘ZAM (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. okan doğan |
Görüntüle | ||
9 | ŞERH-İ GAZELİYYÂT-I SULTÂN MURÂD-I SÂLİS (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. UĞUR ÖZTÜRK |
Görüntüle | ||
10 | TERCEME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
11 | MENÂKIB-I ÇEHÂR-YÂR-İ GÜZÎN (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. yusuf yıldırım |
Görüntüle | ||
12 | İRŞÂDÜ'L-AVÂM (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Dr. Öğr. Üyesi Ayşe PARLAKKILIÇ MUCAN |
Görüntüle | ||
13 | UMDETÜ'L-HUCCÂC (ŞEMSEDDİN SİVÂSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer |
Görüntüle | ||
14 | EMR-İ İLÂHÎ VE HÜCCET-İ İLÂHÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Doç. Dr. yusuf yıldırım |
Görüntüle | ||
15 | DÂİRETÜ'L-USÛL (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) | Dr. Fatih Çınar |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
17 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
18 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
19 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
20 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
21 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
22 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
25 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |