MENÂZİLÜ'L-ÂRİFÎN (ŞEMSÎ)
tasavvufi hâller ve makamlar
Şemsî, Şemseddîn Sivasî (d. 926/1520 - ö. 1006/1597)

ISBN: 978-9944-237-87-1



Şemseddin Sivâsî'nin tasavvufî menzilleri anlattığı Türkçe manzum-mensur karışık eseri. Sivâsî’nin kaleme aldığı son eserlerdendir. “Ariflerin konakları” şeklinde tercümesi mümkün olan Menâzilü’l-ârifîn’e bu isim, mukaddime bölümünde bizzat Sivâsî tarafından verilmiştir (Göztepe 1996: 24).

Eser esasen İmam Gazzâlî’ye isnad edilen “İslâm; nefsi, Rabb'i, dünyâyı ve âhireti tanımak üzere dört şey üzerine bina edilmiştir.” sözüne dayanmaktadır. Dört menzilden (ana bölüm) oluşan eserde, Gazzâlî’nin sözünde bahsi geçen temel prensipler ayrı menzillerde ele alınmış, bunlar tasavvufî açıdan şerh edilmiştir. Bölüm başlıkları da bu prensiplere göre tertip edilmiştir.

Şemseddîn Sivâsî menzillerde bahsi geçen konular hakkında bilgi verirken sık sık ayet ve hadis iktibasları yaparak açıklamalarını temellendirmiş ve bazen okuyucuyu Fahreddîn Râzî’nin Tefsîr-i Kebîr’i, İmam Kurtûbî’nin Tezkire’si, İbni-i Kemâl’in Risâle-i Rûhiyye’si, Seyyid Şerîf Cürcânî’nin Şerh-i Mevâkıf’ı, Havvâs-ı Kurân gibi farklı kaynaklara yönlendirmiştir. Bunların yanında en dikkat çeken kaynak ise İncil’dir. Bütün bu kaynaklar gösteriyor ki Sivâsî, İslâmî literatüre olduğu kadar diğer dinlerin kaynak eserlerine de hakimdir.

Mukaddime bölümünde belirtildiği gibi sülûk ehline yol göstermesi düşüncesiyle kaleme alınan eserde Şemseddîn Sivâsî didaktik bir üslup benimsemiştir. “Bilgil”, “âgâh ol ki”, “bilmek gerek ki” “nazar kıl ki” gibi emir kipiyle kurulmuş kalıp ifadelerle müellifin, okuyucuyu yönlendirme, değiştirme ve eğitme amacını gözettiği anlaşılmaktadır. Bu üsluba uygun bir tarzda eserde sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır. Bu tür didaktik eserlerde amaç sanatkârlıktan ziyade meselenin geniş halk kitlelerine aktarılması olduğu için müellifin eserde anlaşılır bir üslup benimsemesi amaca uygun bir durumdur. Eser, esasen mensur olmakla birlikte aralarda konuya uygun rubailerle de desteklenmiştir.

Yazma eser kütüphanelerinde birçok nüshası bulunan eserle ilgili bir yüksek lisans tezi (Göztepe 1996) ve bir kitap çalışması (Göztepe ve Yıldırım 2017) yapılmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. “Şemsî, Şemseddîn Sivasî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-semseddin-sivasi.

Eserden Örnekler


Pes, her mü’mine vâciptir ki Hazret-i Hakk’ın -celle şânühü- cesed-i insânda olan sun’-i acîbinde teemmül ede, tâ ki yakînle bile ki Rabbü’l-izzet kudretinde kâmil, aczden muarrâ; ilmi şâmil, kusûrdan müberrâ; hikmeti muhkem, vehn ve za’fdan âlî; rahmeti bî-dırîg, nefâd ve buhlden hâlîdir. Ve bu ilmin netâyici vahdet-i zâta îmân ve kemâl-i sıfâta îkân ve muhabbetinde itkân üzre olmaktır. Zîrâ bir kimse bir mevzûnü’l-lafz ve matbûu’l-ma’nâ olan şiirin garâib-i nükâtın mahall-i kasdın teemmül etse yahut bir ulûmda hâzik âlim-i fâzılın tasnîfin mütâlaa kılsa yahut bir san’atta mâhir üstadın san’atın temâşâ kılsa acâibin fehm etse lâ-cerem ol teemmül eden kimsenin kalbinde ol âlimin ve şâirin ve üstâdın kadri ulu olup henüz onu görmedin ona muhabbet edip belki kulaktan âşık ve şeydâsı olup gâibâne medh ü senâsında olup mülâkât ve musâhabet arzûsunda olur.

Ebyât:

Cihânda devlet istersen kemâlât eylegil tahsîl

Ki devlet kâmilin cezmen olupdur abd-i memlûkü


Velî devlet onu sanma ki sîm ü zerle ola bay

Ki onda dâğ-ı pîşândır onun ol gayrı meskûkü


Budur devlet ki dünyâda maârif kılasın tahsîl

Yakîne eresin şâhım bırakıp hem meşkûkü (Göztepe ve Yıldırım 2017: 47-48).

Kaynakça


Aksoy, Hasan (1980). Şemseddin Sivâsî, Hayatı, Eserleri ve Mevlidi. İstanbul: İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü Yay.

Göztepe, Yüksel (1996). Şemseddin Ahmed es-Sivasi'nin "Menazilü`l-Arifin" Adlı Eserinin Sadeleştirilerek "Marifetullah" Konularının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.

Göztepe, Yüksel ,Y. Yıldırım (2017). Menâzilü'l-Ârifîn. Sivas: Sivas Belediyesi Yay.

Toparlı, Recep (1984). Şemseddin Sivâsî Divanı. Sivas: Gurbet Yay.

Atıf Bilgileri


yıldırım, yusuf. "MENÂZİLÜ'L-ÂRİFÎN (ŞEMSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/menazilu-l-arifin-semsi. [Erişim Tarihi: 25 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ŞEMSÎ) ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen
Görüntüle
2 SÜLEYMÂNİYYE (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
3 İBRET-NÜMÂ (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
4 MEVLİD (ŞEMSÎ) ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
Görüntüle
5 GÜLŞEN-ÂBÂD (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer
Görüntüle
6 HEŞT BİHİŞT (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. Duygu KAYALIK ŞAHİN
Görüntüle
7 MİR'ÂTÜ'L-AHLÂK (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Prof. Dr. Ahat Üstüner
Görüntüle
8 MENÂKIB-I İMÂM-I A‘ZAM (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
9 ŞERH-İ GAZELİYYÂT-I SULTÂN MURÂD-I SÂLİS (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. UĞUR ÖZTÜRK
Görüntüle
10 TERCEME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
11 MENÂKIB-I ÇEHÂR-YÂR-İ GÜZÎN (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. yusuf yıldırım
Görüntüle
12 İRŞÂDÜ'L-AVÂM (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. Öğr. Üyesi Ayşe PARLAKKILIÇ MUCAN
Görüntüle
13 UMDETÜ'L-HUCCÂC (ŞEMSEDDİN SİVÂSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer
Görüntüle
14 EMR-İ İLÂHÎ VE HÜCCET-İ İLÂHÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. yusuf yıldırım
Görüntüle
15 DÂİRETÜ'L-USÛL (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) Dr. Fatih Çınar
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
19 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
20 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
22 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
25 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle