MENÂKIB-I İMÂM-I A‘ZAM (ŞEMSÎ)
menâkıb-nâme
Şemsî, Şemseddîn Sivasî (d. 926/1520 - ö. 1006/1597)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şemseddîn-i Sivâsî tarafından kaleme alınan menâkıb-nâme türünde mesnevi. Menâkıb-ı İmâm-ı A‘zam, 1001/1593’te telif edilmiştir. Eserdeki bilgilerin kaynağı Kur’an-ı Kerim, hadisler, peygamber kıssaları, siyer, tefsir gibi alanlarda yazılmış eserler ile İmâm-ı A‘zam üzerine yazılmış Arapça menâkıb türündeki eserlerdir.

Eserin başından sebeb-i telif kısmına kadar mesnevilerin genel çerçevesine uygun olarak tevhid, münâcât, Hz. Muhammed’e, ashaba, din büyüklerine ve İmâm-ı A‘zam’a övgüler yer alır. Kelâm, fıkıh, akaid gibi ilimlerle alakalı bahislere ayrı başlıklar açılmıştır. Eser on bir bâb ve bir hatimeden meydana gelmektedir. Eserin ana bölümleri olan bâblar ise kendi içerisinde fasıllara ayrılmıştır. Bu fasılların yanı sıra takrib, rivâyet, nakil gibi ara başlıklar da açılmıştır. Bu başlıklar altında Şemseddîn-i Sivâsî, ele alacağı konuyla alakalı daha önce tefsir, hadis alanlarında yazılmış kaynak kitaplara gönderme yapmış, yer yer hadis, sahabe ve tabiîn neslinin kavillerini referans olarak kullanmıştır.

Müellif, eserini halkın anlayabileceği bir Türkçe ile kaleme almıştır. Bununla birlikte eser; kuru bir anlatım yolunu değil halk tabirleri, deyim ve atasözleriyle zenginleştirilmiş renkli bir üslûba sahiptir diyebiliriz. Eseri ayrıcalıklı kılan bir husus ise eserin İmâm-ı ‘zam hakkında yazılan Türkçe menâkıb-nâmeler içerisinde yegâne manzum eser olmasıdır.

Müellifin yirminci eseri olarak belirttiği Menâkıb-ı İmâm-ı A‘zam’ın 7 yazma nüshası vardır. Eserin müellif hattı nüshası elimizde bulunmamaktadır. Eserin matbu nüshasına dayandırılarak yapılan çalışmada (Arslan 2015), beyit sayısı 2913 olarak tespit edilmiştir. Eser üzerine yalnızca bir nüsha esas alınarak yapılan yüksek lisans çalışmasında (Eliaçık 1997) ise eserin beyit sayısı 2956 olarak tespit edilmiştir. 6 nüshanın karşılaştırılmasıyla yapılmış olan tenkitli metin çalışmasıyla eserin beyit sayısı 2968 olarak tespit edilmiştir (Doğan 2021).

Şairin biyografisi için bk. “Şemsî, Şemseddîn Sivasî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-semseddin-sivasi 

Eserden Örnekler


Mukaddime'den

Elâ ey sâlik-i râh-ı hakikat

Çü kıldun râh-ı İslâm’a azîmet


Senün-çün vardurur nice mühimmât

Tedârük eyle dime fâte-mâ-fât

[...]

Sülûk eyle sırât-ı müstakîme

Sakın meyl itme her râh-ı sakîme


Gerekdür evvelâ ta‘yîn-i mezheb

Ki yolsuz kim bulur mencâ vü mehreb


Çü hakkdur matlabun iste tarîkin

Tarîkince giden bulur ferîkin


Ki vardur her ṭarîḳuñ reh-nümâsı

Anuñla ṣayd olur devlet hümâsı


Gel imdi muḳtedânı eyle ta‘yîn

Ki maksûda irişmez merd-i hod-bîn


Dilersen maksada bu nakd-i îmân

İrişe emn ile bî-husr u hizlân


İkidür mü’mine mezheb mu‘ayyen

Biri zâhir biri bâtın mübeyyen


O bâtın didügümdür i‘tikâdun

Müzeyyen kılagör andan nihâdun


‘Akâ‘iddür çü İslâm’ın esâsı

Bu muḥhkem olmasa olmaz bekâsı  (Doğan 2021: 134-135)

Kaynakça


Aksoy, Hasan (2005). “Şemseddîn Sivâsî, Hayatı, Şahsiyeti, Tarikatı, Eserleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (9) 2: 1-43.

Aksoy, Hasan (2010). “Şemseddîn-i Sivâsî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 38. İstanbul: TDV Yay. 523-526.

Arslan, Mehmet (hzl.)(2015). Menâkıb-ı İmâm-ı ‘zam (Şemseddîn-i Sivâsî Külliyatı). Sivas: Sivas Belediyesi Yay.

Çeker, Huzeyfe (2018). “Ebû Hanîfe Menâkıblarının Yazma Nüshaları”. Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 1(1): 269-300.

Çınar, Fatih (hzl.) (2020). Halvetî-Şemsî Şeyhi Receb-i Sivâsî: Şems-i Sivâsî Menâkıbnâmesi (Necmü’l-Hüdâ fî Menâkıbı’ş-Şeyh Şemsüddîn Ebi’s-Senâ). İstanbul: Büyüyenay Yay.

Çiçekler, Mustafa (2004). “Mesnevî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 29. İstanbul: TDV Yay. 320-322.

Doğan, Okan (hzl.)(2021). Şemseddîn-i Sivâsî’nin Menâkıb-ı İmâm-ı Âzam Adlı Mesnevisi (İnceleme-Tenkitli Metin). Doktora Tezi. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.

ELİAÇIK, Mustafa (hzl.)(1996). Şemsüddin-i Sivâsî'nin Menâkıb-ı İmâm-ı ‘zam (Manzum) Mesnevîsi (İnceleme-Metin).Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.

KİREMİTÇİ, Tuna (2018). “Türk İslam Edebiyatında Manzum Menâkıbnâmeler”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 82: 198-240.

Ocak, Ahmet Yaşar (2012). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Evliya Menâkıbnâmeleri XV.- XVII. Yüzyıllar. İstanbul: Timaş Yay.

Ocak, Ahmet Yaşar (2014). Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler (Kaynaklar-Doktrin-Âyin ve Erkân-Tarikatlar- Edebiyat- Mimari- İkonografi- Modernizm). Ankara: TTK Yay.

Ocak, Ahmet Yaşar (2015). Osmanlı Sufîliğine Bakışlar. İstanbul: Timaş Yay.

Şahin, Haşim (2004). “Menâkıbnâme”.İslâm Ansiklopedisi. C. 29. İstanbul: TDV Yay. 112-114.

Şahin, Haşim (2017). Dervişler ve Sufi Çevreler. İstanbul: Kitap Yay.

Şemseddin-i Sivâsî (1278/1861). Menâkıb-ı İmâm-ı A‘zam. Tevfik Efendi Matbaası.

Atıf Bilgileri


doğan, okan. "MENÂKIB-I İMÂM-I A‘ZAM (ŞEMSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/menakib-i-imam-i-a-zam-semsi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ŞEMSÎ) ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen
Görüntüle
2 SÜLEYMÂNİYYE (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
3 İBRET-NÜMÂ (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
4 MEVLİD (ŞEMSÎ) ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
Görüntüle
5 GÜLŞEN-ÂBÂD (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer
Görüntüle
6 HEŞT BİHİŞT (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. Duygu KAYALIK ŞAHİN
Görüntüle
7 MİR'ÂTÜ'L-AHLÂK (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Prof. Dr. Ahat Üstüner
Görüntüle
8 ŞERH-İ GAZELİYYÂT-I SULTÂN MURÂD-I SÂLİS (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. UĞUR ÖZTÜRK
Görüntüle
9 TERCEME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
10 MENÂKIB-I ÇEHÂR-YÂR-İ GÜZÎN (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. yusuf yıldırım
Görüntüle
11 İRŞÂDÜ'L-AVÂM (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. Öğr. Üyesi Ayşe PARLAKKILIÇ MUCAN
Görüntüle
12 UMDETÜ'L-HUCCÂC (ŞEMSEDDİN SİVÂSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer
Görüntüle
13 MENÂZİLÜ'L-ÂRİFÎN (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. yusuf yıldırım
Görüntüle
14 EMR-İ İLÂHÎ VE HÜCCET-İ İLÂHÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. yusuf yıldırım
Görüntüle
15 DÂİRETÜ'L-USÛL (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) Dr. Fatih Çınar
Görüntüle
16 NEVÂ-YI HORÛS (ABDÎ/VEHHÂBÎ) Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
17 TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (ATÂ) Atâ, Üsküplü Atâ ismail Aksoyak
Görüntüle
18 DÎVÂN (İLMÎ) İlmî, İlmî Dede Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
19 GÜL-İ SAD-BERG (HALVETÎ MUHYÎ) Halvetî Muhyî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
20 DÎVÂN (NEBÂTÎ) Nebâtî, Nebâtî Çelebi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
21 SERGÜZEŞT-NÂME (NEBÂTÎ) Nebâtî, Nebâtî Çelebi Dr. Ahmet UĞUR
Görüntüle
22 GENC-İ ESRÂR-I MA'NÎ (NİDÂÎ) Nidâî, Şa'bân Nidâî Ankaravî Prof. Dr. Nuran ÖZTÜRK
Görüntüle
23 ÇİHL HADİS TERCÜMESİ (RIHLETÎ) Rıhletî (d ?/?- ö. ?/?) Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
24 KIRK HADİS (RIHLETÎ) Rıhletî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
25 ESRÂRÜ'L-'ÂRİFÎN (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle