17. yüzyılda menâkıbnâme türündeki eserlerinin çokluğu ile dikkat çeken Hüsâmeddîn Bursevî’nin, Türk tasavvuf kültürünün önemli simalarından biri olan Celvetiyye tarikatının piri Mehmed Muhyiddin Üftâde’nin (d. 895/1490 - ö. 989/1581) tasavvufî kıssalarını ve nice ahvalinin anlatıldığı menkıbelerini ihtiva eden eseri.

Menâkıb-ı Üftâde’de; Muhyiddin Üftâde’nin doğum yeri, babası, çocukluğu, mesleği, adı ve lakabı, mensubu olduğu tarikat ve bu tarikatın kolları, şeyhi Hızır Dede vasıtasıyla silsilesinin Hz. Peygambere kadar ulaşması, küçük yaşlardan itibaren zahiri ilimleri öğrenmesi, Bayramî şeyhlerinden Hızır Dede’ye intisabı, onun teşvikiyle tasavvuf yolunun sırlarına vakıf olması ve yine onun vesilesiyle rüya tabiri ilmine aşina olması, ilimde belli bir mertebe edinmesi ve şeyhinin ölümünden sonra uzun bir süre Bursa Ulu Camii ve Doğan Bey Camilerinde müezzinlik yaparak halka vaaz vermesi ve onları irşad etmesi, Farsça bilmemesine rağmen Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî’nin rüyasında yanına gelerek “Benim kitabım Mesnevî’yi vaazda naklediniz” demesi üzerine onun himmetiyle Mesnevî’yi talim edip marifete hâsıl olması, Emîr Sultân’ın manevî işaretiyle Emîr Sultân Camii’nde hatipliğe başlaması, günlük hayatta gönlüne doğan manevî halleri, zahirin altında yatan batını görmesi, riyazeti, halka örnek olması, yetiştirdiği talebeleri, Kanûnî Sultân Süleymân ve III. Murâd ile münasebeti, vefatı, vasiyeti üzerine küçük oğlu Şeyh Muhammed’in postnişin olması ve vefatından sonra vuku bulan kerametlerinin yanı sıra İstanbul ve Bursa çevresindeki siyasî, tarihî ve sosyal olaylar da ele alınmıştır (Yünal 1996).

Menâkıb-ı Üftâde, mensur olarak kaleme alınmakla birlikte eserde yer yer Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden kıtalar ile Muhyiddin Üftade’nin ve müridanlarının dilinden söylenmiş dörtlük ve beyitlere de yer verilmiştir. Eserin dili, yazıldığı döneme nazaran bugün bile rahatlıkla anlaşılabilecek ölçüde sadedir. Kullanılan tamlamalar ile arkaik kelimeler devrin dil özelliklerini aksettirmektedir. Akıcı bir üslubun hâkim olduğu eserde, düşünceler ayet ve hadislerden yapılan iktibaslar ile desteklenmiştir.

Menâkıb-ı Üftâde’nin bilinen iki nüshasından biri Mustafa Kara’nın özel kitaplığında diğeri ise Üftâde soyundan gelen Hayrettin Algın’ın şahsî kütüphanesinde yer almaktadır. Osmanlı arşivi araştırmacısı Muhammed Safi tarafından Osmanlıcadan transkripsiyonun yapıldığı Hayrettin Algın’ın kütüphanesinde bulunan nüsha, Abdurrahman Yünal tarafından yayımlanmıştır (1996).

Şairin biyografisi için bk. “Hüsâmeddîn Bursevî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/husameddin-bursevi