Dervîş Hasan Medhî tarafından yazılan Menâkıb-ı Dervîş Hâkî mensur bölümleri de bulunan manzum bir menâkıbnâme örneğidir. Medhî, Sultan I. Ahmed devrinde İstanbul’a gelen Hâkî Mehmed Dede’ye intisap etmiş ve daha sonra onun menkıbesini yazmıştır. Büyük bölümü mesnevi nazım şekliyle yazılan eser 35 bölümden oluşmaktadır. Bunların 23’ü mesnevi, 4’ü gazel, biri kıta nazım şekliyle yazılmış olup 7’si hacimleri birbirinden farklı mensur bölümdür (Kaya 2013b: 43-44).

Menâkıbnâme’de Hâkî Mehmed Dede’nin Buharalı olduğu ve kırk yıl seyahat ettiği anlatılır. Seyahatinin ilk durağı üç yıl kaldığı Hindistan’dır. Hindistan’dan sonra Buhara’ya döner. On iki dervişi ile oradan Horasan’a geçer. Horasan’daki ziyaretlerinin ardından Bağdat’a gider. Bağdat’tan Mısır’a gider ve orada Sultan Hasan Camii’ne yerleşir. Oradan Hızır Paşa ile Şam’a geçer. Bir süre sonra İstanbul’a gitmek üzere Hızır Paşa ve adamlarıyla yola çıkar. Seydişehir’de konaklarlar. III. Mehmed’in saltanat yıllarında İstanbul’a gelir ve Ali Paşa Camii’ne yerleşir. I. Ahmed döneminde saraya davet edilir. Halk arasında sevilen ve saygı duyulan bir şeyh olan Hâkî Dede’nin ölüm tarihi eserde belirtilmez ancak mezarının Ali Paşa Camii haziresinde olduğu yazılıdır. Eserde Hâkî Mehmed Dede’nin etrafında yaşanan kerametlerine de temas edilir. Menâkıb-ı Dervîş Hâkî Hâkî Mehmed Dede’nin ölüm tarihi olan 1617’den sonra yazılmıştır (Kaya 2013b: 68-79).

Menâkıbnâme’de anlatılanlar hem tarihsel gerçeklerle hem de Hâkî Mehmed Dede ile ilgili bilgi veren kaynaklardaki bilgilerle örtüşmektedir. Kaynaklarda Hâkî Mehmed Dede’nin seyyah bir derviş olup Arap ve Acem şeyhleriyle görüştüğü ve kırk yıl seyahat ettiği bilgisi yer alır (Mehmed Süreyya 1996: II/559). Ailesinin Buhara’nın seçkin ailelerinden olduğu, kendisinin yıllarca seyahat ettiği belirtilir. Bu seyahatlerinde Arap ve İran şeyhleriyle görüştüğü, hacca gittiği bilgisi yer alır. Sultan III. Mehmed (1595-1603)’in son yıllarında İstanbul’a gelip defalarca ikram ve inama mazhar olduğu, Ali Paşa Camii’ne yerleştiği ve yüce gönüllü bir derviş olduğu, Sultan I. Ahmed zamanında 1617’de vefat ettiği kaydedilmiştir (Özcan 1989: II/608; Mehmed Süreyya 1996: II/559-60).

61 varaklık eserin bilinen tek yazma nüshası Amerika’da Princeton Üniversitesi Kütüphanesi 494 numarada kayıtlıdır.

Şairin biyografisi için bk. "Medhî, Derviş Hasan". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehdi-dervis-hasan