MENÂKIB (GARİBÎ)
menâkıb-nâme
Garîbî (d. ?/? - ö. 936/1529'dan sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Tezkire-i Mecâlis-i Şu’arâ-yı Rûm’un müellifi olan Garîbî mahlaslı şairin, manzum-mensur karışık kaleme almış olduğu Hz. Peygamber, Hz. Ali ve Şîa imamlarının faziletlerine dair eseri. Menâkıb’ın tek nüshası, İran Meclis-i Şûrâ-yı İslâmî Kütüphanesi’nde 13908 numarasıyla kayıtlı olup şairin diğer eserlerinin de yer aldığı 184 varaklık mecmua içinde 1b-17a numaraları varaklar arasındadır. Ancak 1b-2b varaklarında kimi kısımlar ve bölüm başlıklarının çoğu siliktir. Eserin “Menâkıb” adlı müstakil bir başlığı olmamasına rağmen, şairin divanı ve tezkiresi üzerine çalışan Hüseyin Muhammedzâde Sıddîk, nüshadaki çeşitli ifadelere ve eserin içeriğine dayanarak söz konusu kısmı “Menâkıb” olarak adlandırmıştır (Sıddîk 1382/2003: 19). Bu çalışmada verilen muhtasar bilgiye göre Menâkıb, manzum-mensur karışık bir eserdir. Şîa’nın 12 imamın faziletlerine dair kendine has orijinaliteye sahip sağlam ve secili nesir kısımlarıyla birleştirilmiş nazım parçalarından oluşan bir risale halindedir (Sıddîk 1382/2003: 19). Söz konusu araştırmacı eser hakkında daha fazla bilgi vermez.

İsrafil Babacan tarafından eserin yazma nüshası üzerine yapılan incelemede 19 bölüm tespit edilmiştir. Bunlardan 12’si manzum, 7’si mensurdur. Mensur kısımlar tevhit ve insanın fazileti, Hz. Peygamber’in faziletleri, Hz. Ali övgüsü, Hz. Ali’nin dilinden onun diğer peygamberlerin vasıflarına göre durumu, Hz. Ali’nin Şîa inancındaki ruhaniyeti, besmelenin faziletleri ve Şîa imamlarının kısa övgüsü bahislerindedir. Manzum kısımlar ise 5 kasîde, 4 mesnevî 1 muhammes, 1 rübaî ve 1 kıt’adan müteşekkildir. Kasîdelerin ilki 3 beyitlik olup münacat konuludur. İkincisi, 27 beyitlik bir na’ttır. Diğerleri de sırasıyla 46 beyitlik Hz. Ali övgüsü, 12 beyitlik na’t ve tasavvufî aşk coşkusunda yazılan 12 beyitlik bir kasîdedir. Mesnevîlerin tamamı 12’şer beyitten müteşekkildir. İkisi na’t, biri tevhit türünde diğeri de Hz. Ali övgüsü içermektedir. 12 bentlik muhammes, yine Hz. Ali övgüsündedir. Diğer iki nazım parçasından rübaî münacât; Arapça kıt’a ise Hz. Ali medhinde kaleme alınmıştır. Kimi manzum kısımlar, şairin divanında da yer alır.

Eserin mensur kısımlarındaki seciler kısa cümleler/yan cümleler arasında olmakla birlikte oldukça kuvvetlidir. Mensur kısımlarda dil, devrine göre nispeten sadedir. Mensur bölümlerde yüklem içermeyen düşük cümlelere sıklıkla rastlanır. Menakıb’ın genelinde yer alan övgüler samimî görünmekle beraber abartılı ifadeler içerir.

Yazarın biyografisi için bk. “Garibî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/garibi 


Eserden Örnekler


Ale’l-husûs ki ol servhâ-yı çemen-ârâ-yı imâmet ve gülhâ-yı gülistân-efzâ-yı hidâyet e’imme-i ma’sûmîn tayyibîn ü tâhirîn salavatullâhi te’âla aleyhim ecma’în sadr-nişînân-ı dîn olup gülistân-ı takvâlarından gül-çîn olan ehl-i yakînün yüzlerini gül-i Muhammedî kimi âb-dâr u rengîn ve hâtır-ı âtırlarını nesîm-i rahmet ile mu’attar u tezyîn buyurup ihlâs ile ihtisâs iden mürîd-i bî-iştibâhlarını şefâ’at-i bî-gâye vü gâyet-i mâ-lâ-nihâyetleri mağfûr u merhûm içün öz vücûdumı fidâ kıldum (Garîbî. Menâkıb. vr. 8b-9a).

                                                                                                                                                                              

Kasîde Kıble-i erbâb-ı devlet Ka’be-i ehl-i yakîn

Nefs-i peygam-ber imâm-ı hak emîrü’l-mü’minîn


Mâh-ı a’lâ-menzilet rif’at-nişân-ı tâ vü hâ

Şâh-ı vâlâ-mertebe mesned-nişîn-i yâ vü sîn


Kâtib-i vahy-i Hudâ emr-dâr-ı hayl-i evliyâ

Âlim-i ilm-i Nebî ser-dâr-ı Rabbü’l-âlemîn


Şâh-ı dîn ya’nî Alî-i âlî-i a’lâ-lakab

Muktedâ vü hâdî-i cem’-i ibâdü’s-sâlihîn  (Garîbî. Menâkıb. vr. 6b).

Kaynakça


Babacan, İsrafil (2007). “16. Asırda Osmanlı Şairleri Hakkında Yazılmış Tezkire-i Mecâlis-i Şu’arâ-yı Rum Adlı Tanınmayan Bir Tezkire”. Bilig 40: 1-16.

Babacan, İsrafil (2010). Tezkire-i Mecâlis-i Şu’arâ-yı Rum-Garîbî Tezkiresi. Ankara: Vizyon Yay.

Babacan, İsrafil (2013). “Garîbî’nin Şîa Mirâciyesini Esas Aldığı Hazret-i Ali Övgüsü”. Alevilik Araştırmaları Dergisi/The Journal of Alevi Studies 5: 91-102.

Garibî. Külliyât-ı Garîbî. Kütüphâne-i Meclis-i Şûrâ-yı İslamî-i İran. No. 13908. vr. 1b-17a.

Sıddîk, Hüseyin Muhammedzâde (1382/2003). Dîvân-ı Garîbî ve Tezkire-i Mecâlis-i Şu’arâ-yı Rum (Eski Harflerle ve Farsça İncelemeli). Tahran: İntişârât-ı Peyâm.

Atıf Bilgileri


Babacan, İsrafil. "MENÂKIB (GARİBÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/menakib-garibi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TEZKİRE-İ MECÂLİS-İ ŞU'ARÂ-YI RUM (GARîBÎ) Garîbî Prof. Dr. İsrafil Babacan
Görüntüle
2 DÎVÂN (GARÎBÎ) Garîbî Prof. Dr. İsrafil Babacan
Görüntüle
3 DÎVÂN (CÂHÎ) Câhî, İbrâhîm Mîrzâ Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
4 HADÎKATÜ'S-SÜ'EDÂ (FUZÛLÎ) Fuzûlî Filiz Kılıç
Görüntüle
5 DÎVÂN (HATÂYÎ) Hatâyî, Şâh İsmail Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
6 DEH-NÂME (HATÂYÎ) Hatâyî, Şâh İsmail Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
7 NASÎHAT-NÂME (HATÂYÎ) Hatâyî, Şâh İsmail Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
8 DÎVÂN (RAHMETÎ) Rahmetî, Tebrîzî Araş. Gör. Dr. Orhan Baldane
Görüntüle
9 KASÂYİD Ü GAZELİYYÂT-I TÜRKÎ (SÂDIKÎ-İ KİTÂBDÂR) Sâdıkî-i Kitâbdâr Doç. Dr. Emrullah Yakut
Görüntüle
10 ZÜBDETÜ'L-KELÂM (SÂDIKÎ-İ KİTÂBDÂR) Sâdıkî-i Kitâbdâr Doç. Dr. Emrullah Yakut
Görüntüle
11 GAZELİYYÂT (SÂDIKÎ) Sâdıkî-i Kitâbdâr Doç. Dr. Emrullah Yakut
Görüntüle
12 KITA’ÂT Ü EŞ’ÂR-I MÜTEFERRİKA (SÂDIKÎ) Sâdıkî-i Kitâbdâr Doç. Dr. Emrullah Yakut
Görüntüle