Anadolu Selçukluları devrinde yaşayan, debbağların/dericilerin piri olan, devrinin çok yönlü âlimlerinden, Danişmend-i Rûmî diye bilinen, Ahî teşkilatının baş mimarı Ahi Evren Şeyh Nasîrü’d-dîn Mahmud el-Hoyî’nin Kırşehir Emiri Seyfü’d-dîn Tuğrul adına kaleme aldığı iman ve İslam dininin esaslarını anlatan ilmihal niteliğindeki Farsça eseridir.

Ahi Evren, yirmi beş kadar eseriyle ve ortaya koyduğu teşkilatçılık özelliğinden güçlü bir fıkir adamı olduğu söylenebilir. O, teşkilatçı bir halk filozofu olması yanında, güçlü bir düşünce ve aksiyon insanıdır. Velud ve çok yönlü bir yazar olan müellifin hiçbir eserinde adını söylemediği gibi intisap ettiği Melâmet meşrebindeki iyilikleri gizli tutma anlayışı ve alçak gönüllülüğünden dolayı eserlerinde adının gizli kalmasına özen göstermiştir. Bundan dolayı bazı eserleri başka kişilere mal edilmeye çalışılmış, bazıları da anonim bir eser olarak el yazması nüshaları günümüze kadar geldiği anlaşılmaktadır (Bayram 1991: 66).

Ahi Evren’in adının belirtilmediği eserlerinden biri olan ve Menâhic-i Seyfî adını verdiği eserinde, iman ve İslâm dininin esaslarını, itikatta Eş’ârî, amelde Şâfiî mezhebine göre ortaya koymaya çalışmıştır. Bu eseri daha önce Ahmet Ateş, “Konya Kütüphanelerinde bazı mühim yazmalar” adlı makalesinde anonim bir eser olarak tanıtmıştır. Araştırmalar neticesinde Ahi Evren’in eserlerinden biri olduğu anlaşılmıştır (Bayram 1995: 76).

Yazar, eserinin önsözünde arkadaşlık bağı bulunan Kırşehir Emiri olan Seyfü’d-dîn Tuğrul’a ithaf ettiğini belirterek eserin bir mukaddime, beş menâhic ve bir hatimeden müteşekkil olduğunu söylemektedir. Mukaddime bölümünde, insanın yaratılışı hakkında bilgiler vermektedir. Daha sonra eser, beş yöntemde (minhacda) incelenmiştir. Birinci minhac; imanın kısımlarına dair bilgiler içerir ve yine beş temhid (hazırlık) safhasından meydana gelmektedir. Birincisi, Allah’ı bilmek; ikincisi, Allah’ın sıfatlarını bilmek; üçüncüsü, Allah’ın fiilleri; dördüncüsü, nübüvvet; beşincisi ise ahiret hakkındadır. İkinci minhac; abdest ve taharet adabı hakkında olup, yine beş temhîd’den meydana gelmiştir. Birincisi, temizliğin fazileti, iç ve dış temizlik; ikincisi, ihtiyacı def etmenin adabı; üçüncüsü, abdestin adabı; dördüncüsü, guslün adabı; beşincisi ise, teyemmüm ve mesh hakkındadır. Üçüncü minhac; namazın rükunlarını ve adabı hakkındadır ve dört temhîd’den oluşur. Birincisi, farz namazların faziletleri; ikincisi, namazın rekâtları; üçüncüsü, namazın görünüşü; dördüncüsü, namzazın şartları hakkındadır. Dördüncü minhac; orucun adap ve sırları hakkındadır ve üç temhîd’e ayrılır. Birincisi, orucun faziletleri; ikincisi, orucun derecelerinin açıklanması; üçüncüsü, orucun farz ve sünnetleri hakkındadır. Beşinci minhaç; zikir ve dua hakkında olup üç temhîd’e ayrılır. Birincisi, kelime-i tevhidin fazileti ve zikrin sırrı; ikincisi, nakle dayanan duaların sırrı; üçüncüsü ise, peygamberlerin duaları hakkındadır. Hatime bölümü, dünya hayatında yapılması gereken amellerle ilgilidir (Ahi Evren 660/1262: 298a-318a vr.; Bayram 1995: 81-82).

Farsça olarak kaleme alınan eserin içinde ayet-i kerimeler ve Arapça ibareler vardır ve bunlar kırmızı mürekkeple yazılmıştır. Eser, Ali b. Süleyman b. Yunus tarafından 660/1262 tarihinde (Ladik) Denizli’de istinsah edilmiştir. Araştırmaların neticesinde eserin üç nüshasına ulaşılmıştır. Bu nüshalar da müstakil olmayıp mecmuaların içinde yer almaktadır. Bunlar; 1. Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi Bölümü Nr. 92, 1b-32a varakları arasındadır. 2. Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Bölümü Nr. 5426, 298a-318a varakları arasındadır. 3. Bursa Eski Eserler Kütüphanesi, H. Çelebi Bölümü Nr. 1884, 45a-67b varakları arasındadır (Bayram 1995: 77-78).

Müellifin biyografisi için bk. “Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahi-evren-nasireddin-seyh-nasireddin