Sahhaflar Şeyhi-zâde Nazîf Ahmed Efendi’nin Sîretü Seyf b. Zîyezen hikâyesi tercümesi. Nazîf Ahmed Efendi, Araplar arasında nesilden nesle aktarılan bu hikâyeyi Melikü’s-Seyf Zü’l-Yezen adıyla Türkçeye çevirmiştir. Sîretü Seyf b. Zîyezen, Yemen’i Habeş istilâsından kurtaran bir Arap emiri olan Seyf b. Zîyezen (ö. 575?)’in hayatı etrafında teşekkül eden bir kahramanlık hikâyesidir. Bu hikâyenin en eski nüshası 11/17. yüzyıla dayanır. 

Ahmed Nazîf Efendi, eserinin mukaddimesinde tercüme ettiği bu hikâyeyi Bin Bir Gece Masalları ile kıyaslayıp “… Bin Bir Gecesi Hikâyesi buna nisbet gerek letâfet ü insicâm ve gerek tertîb-i vekâyî’ ve rabt-ı kelâm cihetinden deryâdan bir katre ve sahrâdan bir zerredir ki anın bin bir gecesi bunun bin nehârında pinhân olup cümle eğlence hikâyetlerin a’lâsı olduğundan …” (s. 2) ifadeleri ile Binbir Gece Masalları’ndan üstünlüğüne vurgu yapmıştır. Ardından halk hikâyelerinde de çokça gördüğümüz "Râviyân-ı ahbâr ve âkilân-ı âsâr ve muhaddisân-ı silsile-i rûzgâr bu cihetle hikâyet ve bu resm ile nakl ü rivâyet edip demişler ki" (s. 3) kalıp ifadesiyle tercümeye başlamıştır.

Seyf b. Zîyezen’in Habeş Kralı Seyf Er’ad’a karşı yaptığı mücadele hikâyenin hemen hemen sonuna kadar devam eder ve eserin içeriğinin önemli bir kısmını oluşturur. Seyf; babası Zîyezen gibi, Hz. Muhammed henüz peygamber olmadan onun doğruluğuna inanıp İslâm’a girer ve insanların ve cinlerin diyarına yaptığı seferlerde silâh kuvvetiyle ve cinlerden kendisinin hizmetinde olan huddâm grubu ile İslâm dinini yayar. Hz. Muhammed henüz gelmediği için onun yerine kelime-i şehadet içine Hz. İbrâhim’in adı konulur. Savaşlar ve seferler Allah’ın birliğini ve onun Hz. İbrâhim ile dostluğunu kabul ettirme amacına hizmet eder, kelime-i şehadeti söyleyen herkes Müslüman kabul edilir. Seyf’in ilk karısı Şâme ile evliliğinden Habeşliler ve zenciler için felâket doğacağı kabul edilir, bu sebeple her çeşit sihir ve büyü kullanılarak buna engel olunmaya çalışılır. Hikâyede, Habeşlilerin bazılarının Zuhal yıldızına, ateşe, çeşitli hayvanlara ve putlara, kendilerine ibadet edilmesini isteyen hükümdarlara taptıkları belirtilmektedir. Eserde ayrıca Seyf b. Zîyezen’in oğullarının, diğer kahramanların ve cinlerin seyahatleri ve maceraları, aşk öyküleri, muhteşem bina tasvirleri vb. hususlar anlatılır (Yazıcı 2009).

Eserde Binbir Gece Masalları’ndan “Acîb ve Garîb” gibi bazı hikâyeler alıntılanmıştır. Destansı maceralardan oluşan insanların ve cinlerin birlikte bulunduğu, büyücülerin ve sihirbazların iktidar savaşı yaptığı ve doğa güçlerinin hâkimiyeti için rekabet ettiği, dine saygısızlık ve sahte tanrılara tapma yönünde aşırılıkların hâkim olduğu, evrenin dışında mistik, hayalî ve efsanevi bir âlem çizilmektedir (Yazıcı 2009). Eserinin dili sade olup yer yer secili bir anlatım sergilenmiştir.

Ahmed Nazîf’in tercümesi, Seyf Zü’l-Yezen Nâm Pâdişâhın Hikâyesi adıyla 1285/1868 yılında, İstanbul’da Mekteb-i Fünûn Matbaası’nda 254 sayfa hâlinde basılmıştır. Nüshası İ.B.B. Atatürk Kitaplığı Bel_Osm_O.01352/01 numarada kayıtlıdır. Eser, Muharrem Zeki Korgunal tarafından sadeleştirilerek yayımlanmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. “Nazîf, Sahhaflar Şeyhi-zâde Nazîf Ahmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nazif-sahhaflar-seyhizade-nazif