MEKTUP (ZÂTÎ)
mizahî mektup
Zâtî, Ivaz (d. 876/1471 - ö. 954/1547)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Deli Birader lakabıyla tanınan Bursalı Gazâlî’nin Mekke’de bulunduğu sırada İstanbul’un, padişahın ve diğer dostlarının ahvalini sorduğu manzum mizahî mektuba Zâtî’nin aynı üslupla yazdığı cevap. Metin, Nuruosmaniye Kütüphanesi 4968 numaralı yazma mecmuanın 94a-95b sayfaları arasında yer alır. 

Oldukça süslü ve mensur olarak yazılmış kısa bir girişle başlayan eser, kaside nazım şekliyle yazılan 50 beyitten oluşmaktadır. Dönem hakkında tarihî bir vesika değeri taşıyan mektupta, başta dönemin padişahı Kanuni Sultan Süleyman (ö. 1566) olmak üzere Pargalı İbrahim Paşa (ö. 1536) Ayas Paşa (ö. 1539), Muhyiddin Mehmed el-Fenari (ö. 1548) gibi devrin önde gelen devlet adamlarıyla Rahmî (ö. 1567), Hayâlî (ö. 1558), Kandî (ö. 1554) gibi şairlerden oluşan 32 isim hakkında bilgi verir. Adı geçen kişiler kimi zaman başarıları, kimi zaman da sahip oldukları fizikî durumları veya müptelalıkları gibi olumsuz özellikleriyle tanımlanmışlardır. "Mutâyebe" şeklinde düzenlenen metin, bir yandan haberleşme aracı olurken diğer taraftan şairin muhatabıyla yazılı olarak şakalaşmasını sağlamıştır.

Gazâlî’nin mektubu ve ona yazılan cevaplar Günay Kut tarafından yayımlanmıştır (Kut 1974).

Şairin biyografisi için bk. "Zâtî, Ivaz". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zati-ivaz 


Eserden Örnekler


Cevâb-nâme-i Zâtî el-Merhûm

Selâm-ı bî-nihâyet ki du’â-yı seher-hîz misâl âsumângüzâr ve peyâm-ı bî-gâyet ki ayn-ı beyn minvâl reyhân-nisâr ola. …

Hâl-i Rûm’ı çün itdün istifsâr

Ey birâder bu hoş diyâr eyüdür

Üstümüzden yavuz yel esmez hiç

Şükür kim hâl-i rûzigâr eyüdür

Şehr-i Kostantiniyye tahtı kim oturur

Şeh Süleymân-ı Şehriyâr eyüdür

Pâdişahun halîli İbrâhîm

Sâhib-i Âsaf-iktidâr eyüdür

Şeh-i erbâb-ı rây-ı rûşen Ayas

Vüzerâ vü nişâncı nâmdâr eyüdür

….

Gözine hiç kimesne göstermez

Kör Velî şûh u gamze-kâr eyüdür

Virdi ol ters-hâneye sûret

Karıgı Kırca Yâdigâr eyüdür

Ol başuna berâber akranun

Sirkeci Bahşi köfte-har eyüdür

Ol Beşiktaş kenârı kim sordun

Hep helâ oldı ol diyâr eyüdür

Hoş geçür ol oturdugun yerde

Hatı hoş hâli tekye-dâr eyüdür     (Kut 1974: 234-237)

Kaynakça


Kut, Günay (1974). “Gazâlî’nin Mekke’den İstanbul’a Yolladığı Mektup ve Ona Yazılan Cevaplar”. TDAY-Belleten: 223-252.

Tâhirü’l-Mevlevî (2020). Bursalı Gazâlî ya da Deli Birâder. hzl. Mehmet Akif Gözitok. İstanbul: Büyüyenay Yay.

Atıf Bilgileri


Tanç, Nilüfer. "MEKTUP (ZÂTÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mektup-zati. [Erişim Tarihi: 04 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ZÂTÎ) Zâtî, Ivaz Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
2 ŞEM' Ü PERVÂNE (ZÂTÎ) Zâtî, Ivaz Doç. Dr. Sadık Armutlu
Görüntüle
3 EDİRNE ŞEHR-ENGÎZİ (ZÂTÎ) Zâtî, Ivaz Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
4 LETÂYİF (ZÂTÎ) Zâtî, Ivaz Doç. Dr. Nilüfer Tanç
Görüntüle
5 AHMED Ü MAHMÛD (ZÂTÎ) Zâtî, Ivaz Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
6 FERRUH-NÂME (ZÂTÎ) Zâtî, Ivaz Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
7 KUR’ÂN FALI (ZÂTÎ) Zâtî, Ivaz Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
8 SİYER-İ NEBÎ (ZÂTÎ) Zâtî, Ivaz Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 KİTÂB-I MEVLİD (ZÂTÎ) Zâtî, Ivaz Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
10 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
11 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
12 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
13 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
14 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
15 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
16 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
17 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
18 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
19 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle