Koniçeli Mûsâ Kâzım Paşa’nın mesnevi nazım biçimiyle kaleme aldığı manzum mektubu. Şairin Külliyât’ı içinde Ehibbadan Bir Zâta Yazılan Cevâb-ı Nâmedir başlıklı ve yedinci mesnevisi olan eser, aruzun "fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün" kalıbı ile yazılmış 199 beyitlik manzum bir mektuptur. "Ey ‘inâyetlü efendim cânım / Dâder-i ekrem-i ‘âli-şânım" beyti ile başlayıp "Diyelüm şevk ile sohbet bâkî / Söz tamâm oldı mahabbet bâkî" beyti ile tamamlanan mesnevi, yazmanın 180b-185a yaprakları arasında yer alır. İkinci dizenin bildirdiğine göre şair, “kardeşim” diyerek hitap ettiği bir arkadaşının yazdığı mektubun karşılığı/cevabı olarak bu mesneviyi kaleme almıştır. 129 ve 168. beyitlerden bu kişinin İzzet isminde biri olduğu anlaşılıyor.

Mektubun kompozisyonunda şu bilgilere yer verilmiştir: Şair vatanından ve dostların uzakta, aile ve ahbaplarının hasreti içerisinde olduğundan elemlidir. Muharrem ayının gelmesiyle bu üzüntüsü iki kat daha artmıştır. Tam bu sırada Hz. Yakup'a gelen müjde gibi kendisi de bir dostundan “Yûsuf-üslûb” (Geldi mânend-i beşîr-i Ya’kûb / Bana bir nâme-i Yûsuf-üslûb b. 21) bir mektup almış, bu mektubun sevinciyle aklı başına gelmiş ve elemden kurtulmuştur (b. 1-34). Şair gelen mektubun çok değerli olduğunu, hattı ve kâğıdından başlayarak, her nokta ve harfinin çok manalar içerdiğini söyleyerek harf simgeciliğinden yararlanıp her harfinin özelliğini divan şiirindeki klasik kullanımlarıyla ele almıştır (b. 35-54). Bu kısım ayrıca bir elif-nâme örneğidir. Daha sonra yine mektubun övgüsünü yapan şair, mektubu yazana duada bulunur (b. 55-63). Özellikle “ehibba-yı kiram”ın selam göndermelerinin (Siyyemâ cümle ehibbâ-yı kirâm / Eylemişler bana irsâl-i selâm) kendisini çok mutlu ettiğini söylemiş ve onlara da dua etmiştir (b. 64-65). Şair 66-92. beyitler arasında dostlarına kendi hâlinden söz etmiştir. “Hâk-i vatandan mehcûr” olduğunu anlaşılan şair çok üzüntülüdür ve göz yaşı dökmektedir. İçinde bulunduğu şartların çok kötü olduğunu, ihtiyaçlarını karşılayamadığını, “Rumili” denilen yerin içilecek suyunun dahi olmadığından yakınmış ve bulunduğu yerin bazı olumsuz özelliklerini sıralamıştır. Arkasından mektubu yazdığı kişiden dostlarına selamını bildirmesini istemiştir. 92. beyitte “bendene” ifadesini kullanan şair, mektubu yazdığı kişinin makamca daha üstte olduğunu saygı çerçevesinde ifade etmek istemiştir. 93-166. beyitler arasında, şairin dostları ve yakın akrabalarından olduğu tahmin edilen 23 kişinin adları söylenmiş, özellikleri vurgulanmış ve selam edilmiştir. Selam gönderilen kişilerden ilk beşinin adından önce “evvelâ, sâniyen, biri de, râbi’ân, hâmisen” ifadeleri kullanılmıştır.

Şairin kişilerin makam ve mevkilerini göz önünde bulundurarak yaptığı anlaşılan bu sıralamada selam gönderilen kişiler şunlardır: Hazret-i Şeyh [Mustafa], Sadullah, Mir Fehim, Mir Dürrî, Zühdî Beg, Hakkî, Mir Hamdî, Sıddîk Beg, Ahmed, İzzet, Mustafa Beg, Sâlim, Eşref, Ömer, Râcî, Nâcî, Mir Hayder, Hüseyin, İslâm, Ali Zülfî Ağa, Eyyûbî (merhum), Şükri Beg (merhum), Mir Cemal ve Mir Behcet’tir. Şair, "İrdi râh-ı sadede pây-ı sühan / Oldı zâhir mesel-i “vâfeka şen (b. 165)" beytiyle selam faslını bitirmiştir. 167-199. beyitleri mektubu yazdığı kişi olan Hazret-i İzzet’e ayırmış, onun övgüsünü yapmış, kendisine olan hürmetini tekrar dile getirmiştir. Şairin kendi ağzından söylenmiş ve dostları arasında haberleşme amacıyla yazdığı izlenimi uyandıran mektubunu bir çeşit “husûsî mektup” olarak kabul etmek mümkündür.

Eserin yeni harfli metni Bardakçı (2007)’nın çalışmasında yer almaktadır.

Şairin biyografisi için bk. “Kâzım Paşa, Mûsâ Kâzım, Koniçeli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kazim-pasa-musa-kazim-koniceli