MEKTÛBÂT-I İBRÂHİM HÂS
mektuplar
İbrâhim Hâs(d. ?/? - ö. 1175/1761-1762)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Tasavvufi gelenek içerisinde bilinmesi gereken kavramları ve sülûk ehlinin bilmesi gereken seyr-i sülûk meselelerine dair İbrâhîm Hâs (ö. 1175/1761-62) tarafından yazılan mektuplardan derlenen eser. Eserde, Halîl Halîfe’ye, Safranbolulu Murâd-zâde Şeyh Seyyid Muhammed Efendi’ye, Şeyh Seyyid Ali Erzincanî’ye ve Nesîmî-zâde Şeyh Mustafa İbretî Efendi’ye yazılmış mektuplar ve cevapları yer almaktadır. İbrâhîm Hâs’ın derin tasavvuf bilgisini ortaya koyduğu mektuplarda vahdet-i vücud yolundaki makam sahibi halîfelerin sorduğu sorulara cevap verilmiştir. Mektuplarda ele alınan konular, müşâhede-i dîdâr, insanın kendine ve cânâna olan yolculuğu, yoldaki tehlikeler, koyun suretindeki kurtlar, terk-i kevneyn, terk-i merâm, deryâ-yı müşâhede, ikilik küfrü, menzil-i ahadiyet, sırr-ı şerîat, sırrı Muhammedî’nin keşfi, rûh-ı izâfî nedir, hakikat-i evliyâullâh, eşyanın zuhuru ve hakikati nedir, insanın hakikati nedir, tecellînin zuhûru nasıldır, berzah makamları, insan-ı kâmil sırrı ne demektir, makâm-ı cem’de ve makâm-ı farkta ve âlem-i amâda olan ahadiyyet ne demektir v.s. (Tatcı 2018:IX-X). Mektûbât-ı İbrâhim Hâs’ın tespit edilen nüshaları: İstanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Koleksiyonu, Şeriyye Böl. Yz. Nr: 1104/02, 35-43yp, Nr: 1104/12, 85-98 yp., müstensih: Muhammed Şükrî, istinsah tar: 1291/1874-75; Bayezıd Devlet Kütüphanesi, Nr: 3650, 38 yaprak ve Türk Tasavvuf Musikîsi Araştırmaları Vakfı Kütüphanesi nüshası, 42 yapraktır (Tatcı 2018:2). Ayrıca bir nüsha da Vatikan Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, Nr: Vat. Turc. 310’daki 48 yapraklık nüshadır (Gültekin 2015:154), fakat bu nüshanın dijital kopyasına ulaşılamamaktadır. Mektûbât-ı İbrâhim Hâs üzerine bir kitap yayımlanmıştır (Tatcı 2018).

Şairin biyografisi için bk. “İbrâhîm Hâs”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibrahim-has

Eserden Örnekler


Bizim Halîl’in Gönderdiği Kâğıdın Cevâbında İrsâl Eylediğim Mektûbun Sûretidir. Sene 1136/1723-24

Ba’de’d-du’â oğlum Halîl Halîfe huzurlarına selâmlar olunur mektûbun gelüp vüsûlü müyesser oldu ne hâldesin ve ne âlemdesin derd-i aşkla sûzân oldun mu ve hicr-i cânân ile nâlân oldun mu dîde-i bîdârın pür-hûn mudur ve müşâhede-i dîdâr ile meftûn oldun mu bunlar murâd-ı maksûd değildir belki fitne-i azîmedir bu fitnelerden halâs olamazsın bunlara (1b) fenâ virüp tâ kendüne gelmedikce ve bu menzili anlamağa sa’y gerekdir anlayagör anladıkda anlarsın evvelen birkaç yavru çıkdı dimişsin ve hâllerin tefahhus etmişsin gerekdir ki yavruların üzerlerinden eksik olmayasın eğer bir dem yavruların üzerlerinden eksik olursan yavrulara soğuk kâr idüp donarlar zîrâ havâ soğukdur helâk olurlar helâke sebeb olmayasın ve dahı âşiyâneden taşra yol vermeyesin sonra yabanî olurlar âşiyâne dediğim hudûd-ı şerî’atdir ve ayaklarına köstek vurmak gerekdir ki hattâ taşra gözetmeyeler ve kösteği yavruya göre vurasın eğer büyük yavruya küçük köstek vurursan yavrular kösteği kırar ve dilediği yerde güzer ederler (2a)…

İrsâl olunan mektûb ile ilâhiyâtımızın evvelki cild-i evveline tahrîr eylediğim nazm irsâl olunmuş idi bu def’a ikinci cildinin evveline yazılan nazm derûn-ı varaka ile teberrüken irsâl olunmuşdur vüsûlü haberinden memnûn olunur benim karındaşım gerek bu varakanın kelâmlarından ve gerek bu nazmdan hâtır-ı şerîfe bir gubâr gelmeye bunlardan garaz-ı kâlâ mülâhaza buyurulmaya hemen cenâb-ı sa’âdete muhabbeten ve meveddeten irsâl olunmuşdur ma’lûmunuzdur ki çoklar vardır ki kelâmı işidir anlamaz ve çoklar vardır ki ne işidir ne dinler ve çoklar dahı vardır ki işitmeden anlar anlamayana kelâm olmaz su’âlinize mertebe-i Yumrî bugün birkaç kelâm tahrîr olundu ve dahı benim karındaşım eğer mukadder olur ise Kastamonî’de ser-defter-i evliyâ hurşîd-i asfiyâ hazret-i Pîr Sultân Şeyh Şa’bân Efendi kaddesa’llâhu sırrahü’l-azîz hazretlerinin âsitân-ı sa’âdetlerinde seccâde-nişîn olan ârif-i esrâr-ı lâhûtî ve câmi’-i hakâyık-ı nâsûtî hazret-i Şeyh Muhammed Efendi hazretlerine fâkîrâne ve hakîrâne selâmımı teblîğ buyurmanız mercûdur ve ârif-i esrâr zübde-i ebrâr Azîz-zâde Efendi’ye dahı selâmımı teblîğ buyurasız. Sene 1156/1743-44 İbrâhîm el-Hâs (38a-b). (Mektûbât-ı İbrâhim Hâs, Bayezıd Devlet Kütüphanesi Nr: 3650).

Kaynakça


Gültekin, Hasan (2015). Türk Edebiyatında İnşâ: Tarihî Gelişim-Kuram-Sözlük ve Münşeât-ı Koca Râgıb Paşa. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.

Tatcı, Mustafa (2018). Tasavvufi Mektuplar. İstanbul: H Yayınları.

İbrâhim Hâs. Mektûbât-ı İbrâhim Hâs, Bayezıd Devlet Kütüphanesi Nr: 3650.

Atıf Bilgileri


Gültekin, Hasan. "MEKTÛBÂT-I İBRÂHİM HÂS". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mektubat-i-ibrahim-has. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
2 ŞERH-İ EBYÂT-I YÛNUS EMRE (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
3 DİVÂN (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Araş. Gör. Büşra Karasu
Görüntüle
4 TEZKİRETÜ'L-HÂS İbrâhim Hâs Araş. Gör. Büşra Karasu
Görüntüle
5 RİSÂLE-İ KELİMÂT-I PÎRÂN İbrâhim Hâs Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
6 KURRETÜ'L-UYÛN Ra'ûfî, Şeyh Seyyid Ra'ûfî Ahmed Efendi Öğretmen mehmet cemal öztürk
Görüntüle
7 VÂRİDÂT (AZÎZ) Azîz, Azîz Ali Efendi Araş. Gör. Dr. nesrin aydın satar
Görüntüle
8 DÎVÂN (KAYGULU HALİL EFENDİ) Kaygulu Halil Efendi Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
9 HÂDİ’L-UŞŞÂK (KAYGULU HALÎL EFENDİ) Kaygulu Halil Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 TEFSİR-İ BA’Z-I SÜVER-İ KUR’ANİYYE Abdülhay Celvetî Doç. Dr. Şükrü Maden
Görüntüle
11 DÎVÂN (İLÂHİ-NÂME) Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. abdulkadir erkal
Görüntüle
12 MA‘RİFETNÂME Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
Görüntüle
13 ‘İRFÂNİYE Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Diğer Emine Güleç
Görüntüle
14 İNSÂNİYE Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Diğer Emine Güleç
Görüntüle
15 MECMÛ‘ATU’L-ME‘ÂNÎ Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle