Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin tasavvufla ilgili konuları, Nakşbendî tarikatı âdâb ve usûlünü açıkladığı mensur eseri. Farsça bir tamlama olan Medâr-ı Sâlikân’a, “Müritlerin dayanağı ya da saliklerin yörüngesi” anlamı verilebilir. Bu tertip “sâliklerin durumlarının, tavırlarının, anlayışlarının, adabının ve dayanağının tasavvuf merkezinde ele alınıp incelenmesi” manasını muhtevidir (Turan 2019: 25). Müritlerin tarikat âdâbını bilmesi, öğrenmesi maksadıyla yazıldığı için eserde amaca uygun, anlaşılır bir üslup tercih edilmiştir (Turan, 2019: 26). Eserin nüshaları İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Bel Yz K 1218/02, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Bel Yz K 1043, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar 2242/2 numarada yer almaktadır.

Eser, mukaddime, üç fasıl ve hâtimeden (sonuç) meydana gelmiştir. Mukaddimede Nakşbendî ıstılahından Kelimât-ı Kudsiyye (yüce/kıymetli sözler) olarak adlandırılan hûş der-dem, nazar ber-kadem, sefer de-vatan, halvet derencümen, yâd-kerd, bâz-geşd, nigâh-dâşt, yâd-dâşt, vukûf-i adedî, vukûf-i zamânî ve vukûf-i kalbî kelimeleri işlenmiştir. Birinci fasılda zikirle ilgili mevzulara temas edilmiştir. İkinci fasılda rabıta, murakabe ve teveccüh kavramlarından söz edilmiştir. Son fasıl, harekât-ı selâse, havâtır-ı erba‘a ve letâif-i hamse kavramlarına ayrılmıştır. Hâtime kısmında havâss-ı hamse-i zâhirî ve havâss-ı hamse-i bâtınî, hazarât-ı hamse, cezbe, rûh-i Muhammedî kavramlarına dair görüşler açıklanmıştır. Ayrıca Nakşbendîlik hakkındaki muhtelif konular izah edilmiş, Nakşî kollarının ve Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin silsilesi aktarılmış, müellifin çeşitli nasihatlerine yer verilmiştir (Turan 2019: 26-27).

Köstendilli Süleyman Şeyhî, içerik ve konuları işleyişinde diğer eserlerine nispetle belli bir tertip gözetmiştir. Bunda müellifin eserini ömrünün son yıllarında, olgunluk döneminde telifinin de payı vardır. Medâr-ı Sâlikân ile müellifin ilk eseri Lemeât-ı Nakşbendî arasında içerik ve mevzuların ifade edilişi bakımından benzerlik göze çarpmaktadır. Eserde Nakşbendî tarikatı ileri gelenlerinin eserlerinden yararlanılmıştır. Bu eserler ışığında Nakşbendîliğin usül ve âdâbının esasları üzerinde durmuştur (Turan 2019: 25). Tasavvufa dair konulardan bahsedilirken bunların kuramsal boyutunun yanı sıra pratik yönüne de değinilmiştir. Eserde Kur’an ve sünnete sımsıkı bağlı olmanın gerekliliği vurgulanmıştır. İslamiyet’i daha özlü bir şekilde yaşayabilmek için tasavvufi düsturların benimsenmesi gerektiği belirtilmiştir. Mürşid-i kâmile bağlanmanın yararına dikkat çekilmiştir (Turan 2019: 272). Yer yer anlatılan konuya delil getirilmek maksadıyla âyet ve hadis iktibaslarına başvurulmuştur.

Mehmet Turan 2019 yılında eser üzerine Köstendilli Süleyman Şeyhî'nin Medâr-ı Sâlikân ve Etvâr-ı Hâcegân İsimli Eserleri (İnceleme Ve Metin) başlıklı yüksek lisans tezi hazırlamıştır. Bu çalışmada Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin hayatı ve tasavvufi şahsiyeti, eserleri yanı sıra Medâr-ı Sâlikân ve Etvâr-ı Hâcegân adlı eserler hakkında bilgi verilmiştir. Bu iki eserde geçen bazı ıstılah ve kavramlar dile getirilip eserin transkripsiyonlu metni ortaya konulmuştur. Her iki eserin sadeleştirilmiş metni de paylaşılmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhi-mollazade-seyh-suleyman-seyhi