MECMÛA-İ HAYÂL-İ BÂL (SİRÂCÎ)
şiirler
Sirâcî, Osmân Sirâceddîn (d. ?/? - ö. 1305'ten sonra/1888'den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Erzurumlu Osman Sirâceddin’in dinî ve lâdinî konularda yazdığı şiirlerini topladığı küçük hacimli eseri. 54’ü Türkçe, 1’i Farsça ve 1’i Arapça olmak üzere toplamda 56 şiir bulunan eserde bazı şiirler başlıklandırılmıştır. Klasik divan tertibi hususiyetlerinden uzak bir şekilde tanzim edilen bu şiir kitabında, şiirler kafiyelerinin son harflerine göre elifbȃ sırası gözetilerek düzenlenmiştir. Nazım türleri açısından değerlendirildiğinde eserde 3 naʻt, 1 Kerbelȃ mersiyesi, 1 Nakşıbendȋ tarikatı medhiyesi, 1 Abdülkadir-i Geylȃnȋ medhiyesi, Mahmud Bey Matbaası ve çalışanları için yazılmış 1 medhiye ve 1 nasihatnȃme bulunmaktadır. Nazım şekilleri açısından göz atıldığında şiirlerin tamamına yakınının gazel şeklinde kaleme alındığı görülmektedir. Bunun yanı sıra 43 beyitlik bir kaside, 11 bentlik bir terkib-bend, 30 bentlik bir mütekerrir müseddes, 7 bentlik bir muhammes, sehven “kıtʻa” başlığı altında yazılmış 18 beyitlik bir mesnevi ve 3 kıtʻa bulunmaktadır. Farsça olan şiir âşıkane bir gazel, Arapça şiir ise Sultan II. Abdülhamid’e 1305/1887-88 yılının gelişi vesilesiyle sunulmuş bir kıtʻadır. Ayrıca Erzurum medreselerinde müderrislik ve Lala Paşa Camii’nde kürsü şeyhliği yapmış ve daha çok “Şaşı Hoca” namıyla bilinen Mustafa Zeynüddin Efendi’nin 1305/1887-88'de vefatını bildiren bir tarih manzumesi yer almaktadır.

Osman Sirȃceddin Efendi’nin mevlidi ve Hayâl-i Bâl adlı mirâciyesi gibi bu eseri de 1305/1887-88 yılında İstanbul’da Mahmud Bey Matbaası’nda basılmıştır. Küçük boy, 58 sayfadan oluşan bir eserdir. Şairin mevlidi, miraciyesi ve bu kitapçıktaki şiirlerinden birkaçı Atatürk Üniversitesi tarafından yürütülen Erzurum’un Yüzleri adlı projede, Osman Sirâceddin Efendi isimli çalışmada Ramazan Ekinci tarafından neşredilmiştir (2015). “Pend-i İhvân” başlıklı nasihatnâmesi Fatih Sona tarafından yayımlanmıştır (2019).

Şairin biyografisi için bkz. “Sirâcî, Osman Sirâceddin”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/siraci-osman-siraceddin

Eserden Örnekler


Kıtʻa

Esmâ okurdu gönlüm zevkın sezince rûhum

Rûhum sezince zevkın gönlüm okurdu esmâ


Cânâ ruhunda hamrâ güller açıldı her dem

Her dem açıldı güller hamrâ ruhunda cânâ


Sevdâ hattında dersi ezber kılardı fikrim

Fikrim kılardı ezber ders-i hattında sevdâ


Eyvâ döküldü kanım hançer urunca gamzen

Gamzen urunca hançer kanım döküldü eyvâ


Yağma olurdu aklım rûya düşünce zülfün

Zülfün düşünce rûya aklım olurdu yağma


Her câ dilimde zikrin aşkın gönülde dâ’im

Dâ’im gönülde aşkın zikrin dilimde her câ


Leylâ Sirâcî zârın yandı gamınla bir bak

Bir bak gamınla yandı zârın Sirâcî Leylâ


Gazel

Her zamân âh eyleyip dilden vatan yâd eylerim

Yâd edip yârân-ı mey-nûşân feryâd eylerim


Fikre geldikce vatan meh-rûları her subh u şâm

Bâl-i mahzûnumda bir gam-hâne bünyâd eylerim


Artırır hubb-i vatan gurbetde mü’min kadrini

Ey gönül her dem vatan yâd it diyü şâd eylerim


Gerçi derd ehli ciğer kanın çeker çekdikçe gam

Lîk gamzen ey sanem bu kâra üstâd eylerim


Dil visâle tâlib oldukça cefâ çekdim cefâ

Şimdi hicrânın dil-i nâ-şâda muʻtâd eylerim


Cân verip Ferhâd u Mecnûn aldılar bir nîk-nâm

Âkıbet zannım budur ki ben de bir ad eylerim


Kıl ikâmet terkini bundan sefer et asla gel

Ey Sirâcî dostumu bu yolda irşâd eylerim (Ekinci 2015).

Kaynakça


Erzurumlu Osman Sirâceddîn (1305). Hayâl-i Bâl. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.

Erzurumlu Osman Sirâceddîn (1305). Mecmû‘a-i Hayâl-i Bâl. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.

Ekinci, Ramazan (2015). Erzurum’un Yüzleri, Osman Sirâceddin Efendi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.

Kasır, Hasan Ali (1999). Erzurum Şairleri. İstanbul: Erzurum Kitaplığı Emek Matbaacılık. 78-81. 

Ziyâeddin Fahri (1927). Erzurum Şairleri. İstanbul: Sanâyi-i Nefîse Matbaası. 104-107.

Sona, Fatih (2019). “Osman Sirâceddin’in Pend-i İhvân’ı”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi 7 (2):197-211.

Atıf Bilgileri


Ekinci, Ramazan. "MECMÛA-İ HAYÂL-İ BÂL (SİRÂCÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mecmua-i-hayal-i-bal-siraci. [Erişim Tarihi: 11 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HAYÂL-İ BÂL (SİRÂCÎ) Sirâcî, Osmân Sirâceddîn Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
2 MEVLİD-İ ŞERÎF (SİRÂCÎ) Sirâcî, Osmân Sirâceddîn Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
3 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
4 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
6 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
7 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
8 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
9 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
12 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle