MECMÛ‘ATU’L-ME‘ÂNÎ
şiir
Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı (d. 1115/1703 - ö. 1194/1780)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Dini ilimlerden edebiyata, pisikolojiden matematiğe hatta astronomiye değin pek çok değişik alanda eser vermiş olan âlim Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın on beş eserinden biri. El yazma nüshası A. Bener'de bulunan bu eser, müellifi Erzurumlu İbrahim Hakkı tarafından 1178/1764 yılında Arapça, Farsça, Türkçe olmak üzere üç lisanla yazılmıştır. Bu eser içinde tevekkül, tefviz ve rızadan bahseden Şifâu'l- Sudur, Uzletnâme, manzum olup ahlâkî konulardan bahseden İkbalnâme, Vasiyetnâme, Ülfetü'l-kulûb, Tarik-i Nakşibendiye (Marifetnâme'den İktibas edilen bir eserdir.) ve Hısnu'l-Ârifîn min Fiten üz- Zaman fî külli ân (Her an zamanın fitnesinden ariflerin sığınağı anlamına gelen) adlı küçük risaleleri de bulunur (Altıntaş ,1997: 34). Erzurumlu İbrahim Hakkı; Arapça, Farsça ve Türkçeden manzum ve mensur parçalara yer verdiği bu eserlerinin yanı sıra kendi şiirlerine de yer ayırmıştır. "Furû" olarak adlandırdığı eserlerinin isimleri şöyledir: 1.Tuhfetu’l-Kirâm (1767), 2. Nuhbetu’l-Kelâm (1768), 3. Meşâriku’l-Yûh (1771), 4. Sefînetu’n-Nûh (1773), 5. Kenzu’l-Futûh (1774), 6. Defînetu’r-Rûh (1775), 7. Rûhu’ş-Şurûh (1776), 8. Ulfetu’l-Enâm (1776), 9. Urvetu’l-İslâm (1777), 10. Heyetu’l-İslâm (1777) (Fazlıoğlu, 2005: 118-119).

Mecmû'âtu’l-Me'ânî'de dinî ve tasavvufî şiirler yanında astronomiyle ilgili cep tahtasının kullanımı hakkında Türkçe bir bölüm, Kur’an tecvidine dair yine Türkçe bilgiler, Arapça, Farsça ve Türkçe küçük bir sözlükle “Kavâid-i Fürsiyye” başlıklı diğer bir bölüm bulunmaktadır (Arkeoloji Müzesi Ktp., Said Paşa, nr. 576). Eserin sonunda yirmi sekiz çeşit aruz vezninden bahsedilmiş ve her vezin için de üç dilden üç ayrı örnek verilmiştir. Bunlardan başka Mir'atu'l- Kevneyn (Zahir ehli ile batın ehlinin durumlarını açıklayan eser, şeyh Mustafa Fâni Efendi'ye ithafen yazılan bir eserdir.), Farsça yazılmış olan Kut-ı Can ("Hayat gıdası" anlamında olup az yemenin faydalarından bahsetmektedir.), Nûş-ı Cân ("Hayat suyu" anlamına gelen eser, İbrahim Hakkı'nın oğlu Fehim Efendi'ye ithafen yazılmış tasavvufî şiirlerden oluşmaktadır.) ve nihayet Tezkiretü'l Ahbâb fî Menâkib-i Kutbu'l- Aktâb (Marifetname içinde yazılmış bulunan Fakirullah'ın kerâmetlerinin Arapça çevirisidir.)  ve yüzlerce tasavvufî beyit bu eser içinde bulunmaktadır. Erzurumlu İbrahim Hakkı bu beş eserini, dört eserden faydalanarak Erzurum'da yazdığını ifade etmiştir ( Altıntaş, 1997: 34-35). İbrahim Hakkı'nın bu eseri, kâinatın yaratılması sırrını, insanoğlunun varlık nedenini, Yaratıcı'ya duyulan âşk  ve sünnet ehlinin dinî-tasavvufî düşüncesini işlediği; dolayısıyla dil, edebiyat, tarih ve dinî-tasavvufî ilimlerdeki meziyetlerini de gösterdiği örnek eserlerinden biri olmuştur. 

Şairin biyografisi için bk. Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hakki-erzurumlu-ibrahim-hakki

Kaynakça


Altındaş, Hayrani (1997). Erzurumlu İbrahim Hakkı, İstanbul: MEB Yay.

Çubukçu, İ. Agâh (1961). İslam'da Tasavvuf. A.Ü.İ.F. Der. içinde C. VIII, Ankara. 

Erzurumlu İbrahim Hakkı. (1988). Büyük Türk Klâsikleri, İstanbul: Ötüken Yay., C. 7, s.226- 229.

"Erzurumlu İbrahim Hakkı" (2020). (Yaz. Nurettin Ceviz), Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. 

Fazlıoğlu, Şükran (2005). “Ta’lîm ve İrşâd Arasında: Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Medrese Ders Müfredatı”, Dîvân İlmî Araştırmalar Dergisi. İstanbul. 115-173.

Fındıkoğlu, Z. Fahri (1927). Erzurum Şairleri, İstanbul: Sanayi-i Nefise Matbaası. 

Gölpınarlı, Abdülbaki (1971). “İbrahim Hakkı, Erzurumlu”, Türk Ansiklopedisi, Ankara: MEB Basımevi, C. XIX, s. 507-508.      

Önal, Sami, “190. Ölüm Yıldönümünde Erzurumlu İbrahim Hakkı (1703-1780)”, TK, VIII/95 (1970), s. 791-796.

Yüksel, Emrullah (1993).  “Erzurumlu İbrahim Hakkı (1703-1780)’da Dini ve Pozitif İlimler Birbirini Tamamlar”, EAÜİFD, sy. 11,  s. 1-7.

Atıf Bilgileri


ÇERİKAN, FİDAN. "MECMÛ‘ATU’L-ME‘ÂNÎ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mecmu-atu-l-me-ani. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (İLÂHİ-NÂME) Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. abdulkadir erkal
Görüntüle
2 MA‘RİFETNÂME Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
Görüntüle
3 ‘İRFÂNİYE Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Diğer Emine Güleç
Görüntüle
4 İNSÂNİYE Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Diğer Emine Güleç
Görüntüle
5 KURRETÜ'L-UYÛN Ra'ûfî, Şeyh Seyyid Ra'ûfî Ahmed Efendi Öğretmen mehmet cemal öztürk
Görüntüle
6 VÂRİDÂT (AZÎZ) Azîz, Azîz Ali Efendi Araş. Gör. Dr. nesrin aydın satar
Görüntüle
7 DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
8 ŞERH-İ EBYÂT-I YÛNUS EMRE (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
9 DÎVÂN (KAYGULU HALİL EFENDİ) Kaygulu Halil Efendi Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
10 HÂDİ’L-UŞŞÂK (KAYGULU HALÎL EFENDİ) Kaygulu Halil Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 TEFSİR-İ BA’Z-I SÜVER-İ KUR’ANİYYE Abdülhay Celvetî Doç. Dr. Şükrü Maden
Görüntüle
12 DÎVÂN (PERTEVÎ) Pertevî, Çorlulu Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
13 MUHTASARU’L-HAKKI’S-SARÎH VE'L-KEŞFI'S-SAHÎH Pertevî, Çorlulu Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
14 DÎVÂN (Fahrî, Ahmed) Fahrî, Ahmed Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle