Edirneli Nazmî tarafından derlenmiş olan nazire mecmuası. Mecmuanın adı bazı nüshalarında ve çeşitli kaynaklarda Câmi’u’n-nezâ’ir, Nezâ’ir-i Nazmî, Nezâ’irü’l-Eş‘âr, Nezâ’irü’ş-Şuarâ, Mecma’u’n-Nezâ’ir, Mecmû’a-i Nazîre-i Şu’arâ-yı İzâm olarak farklı şekillerde geçmekteyse de Mecma’u’n-Nezâir adı genel kabul görmüştür.

Eserde şiiri bulunan şair ve şiir sayısı nüshalara göre farklılıklar göstermektedir. Eserin biri müellif hattı olmak üzere dokuz nüshası tespit edilmiştir (bk. Köksal 2017). Nüshaların yaprak sayısı muhtelif olup müellif hattı olan Topkapı Sarayı III. Ahmed Nu. 2644 nüshası 458 yapraktan müteşekkildir. Derlendiği tarih kesin olarak bilinmiyorsa da Latîfî’nin, 940/1533-34 yılına kadar yazılmış bütün nazirelerin bu kitapta topladığını söylemesine (Canım 2000: 535) nazaran bu tarihte yazıldığı düşünülebilir.

Mecma’u’n-Nezâ’ir’de derleyicinin şiirlerin sıralanışını ayrıntılı bir plan içinde gerçekleştirmesi dikkat çekicidir. Eser, hem kafiyelerin son harfi esas alınarak alfabe sırasına hem de aruz bahirlerine göre tasnif edilmiştir. Ancak Nazmî, sadece mukaffâ mısraları aynı harfle biten şiirleri bir araya toplamakla yetinmemiş, ayrıca her harfi kendi arasında kafiye ve rediflerine göre de sıraya koymuştur. Şiirler harflere göre sıralandıktan sonra her harf kendi içinde bahirlere göre remel, hezec, muzâri, recez, müctes, hafîf, mütekârib sırasıyla dizilmiştir. Nazmî’nin benzerini hacimli Dîvân’ında da uyguladığı (bk. Köksal 2002a) bu titiz tasnif, türünün diğer örneklerinde görülmez. Eserde her harfin başlangıcında o harfin ve bahrin adı yer almakta, ardından “zemin şiir” denilen, kendisine nazire yazılan şiirler "Ez-ân-ı Şeyhî, Ez-ân-ı Necâtî, Ez-ân-ı Hafî..." gibi başlıklar altında verilmekte, daha sonra nazireler yine düzenli olarak "Nazîre-i Ulvî, Nazîre-i Vasfî" vb. başlıklar altında sıralanmaktadır. Nazirelerin dizilişinde şairlere göre belli bir sıra takip edilmemekle beraber genellikle meşhur şairlerin şiirlerine daha ön sıralarda yer veren Nazmî, kendi nazirelerini daima her grubun en sonuna almıştır.

M. Fatih Köksal tarafından dört nüshanın karşılaştırılmasıyla hazırlanan tenkitli metinde (2001) 357 şairin 5527 şiiri yer almaktadır. Bunların 5490’ı gazel, 37’si murabbadır. Eserde 67 şairin 369 zemin şiiri bulunmaktadır. En çok zemin şiiri bulunan şairler sırasıyla Ahmed Paşa, Necâtî ve Şeyhî’dir. Bunları Ahmedî, Nizâmî ve Sâfî (Kasım Paşa) takip eder. Zemin şiirlere yazılan nazirelerin sayısında da sıralama hemen hemen aynıdır. Ahmed Paşa’ya yazılan nazire sayısı 1035’tir. Onu 437 nazireyle Necâtî, 359 nazîreyle Şeyhî, 310 nazireyle Ulvî ve 299 nazireyle Nizâmî takip etmekte, ardından Ahmedî (249), Nesîmî (226), Atâyî (184), Cem Sultan (181), Tâcîzâde Câfer Çelebi (146), Sâfî (141), Kemâlpaşazâde (109) ve Hafî (106) gelmektedir. En çok şiiri bulunan şairler ise Nazmî (705), Zâtî (230), Muhibbî (206), Revânî (149), Necâtî (133), Kemâl Paşazâde (108), Sürûrî-i Müderris (107), Celîlî (92), Lâmi’î (90), Ahmed Paşa (89)… şeklinde sıralanmaktadır.

Derleyeni belli olan mecmualardan biri olan Mecma’u’n-Nezâ’ir, edebiyat tarihi için önemli bir yere sahiptir. Diğer müellifi belli nazire mecmualarının bir veya birkaç nüshası tespit edilebilirken Mecma’u’n-Nezâ’ir’in 10 kadar nüshasının bulunması, onun diğer nazire mecmualarından daha çok beğenilip kabul gördüğünün bir işaretidir. Mecma’u’n-Nezâ’ir’de şiirleri yer aldığı hâlde şair tezkirelerinde ve diğer biyografik eserlerde isimlerine rastlanmayan 71 şair bulunmaktadır. Şairlerin yayımlanan divanlarında bulunmayan çok sayıda şiiri de barındıran eserin, zemin şiir-nazire ilişkisi bakımından Câmi’u’n-Nezâ’ir ve Pervâne Bey Mecmuası’na göre daha güvenilir veriler sunması da eserin kayda değer bir başka özelliğidir.

Mecma’u’n-Nezâ’ir üzerine M. Fatih Köksal bir doktora tezi hazırlamış (2001), daha sonra bu tez e-kitap olarak yayımlanmıştır (2017). Eserin bir nüshasının 1-50. yaprakları Cumhur Ün tarafından yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır (1996).

Mecmua derleyicisinin biyografisi için bk. "Nazmî, Edirneli". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nazmi-edirneli