MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ)
atasözlerini ihtiva eden eser
Hıfzî (d.?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hıfzî’nin (d.?- ö.?), bazı atasözlerini ihtiva eden mısralarla tertip ettiği eseri. Eser manzum-mensur bir dîbâce, yedi kıta, kısa bir mesnevi ve elifbâ tertibe uygun olarak yazılmış 638 atasözünden oluşur. Şair, döneminde çok bilinen bazı meşhur dizeleri de atasözü gibi değerlendirip eserine dâhil etmiştir. Halk diliyle söylenen atasözlerini sanatsız bulan Hıfzî, âlimler ve zarifler arasında, bilhassa padişah meclislerinde rağbet görebilmesi için süslenmesi ve manzum söylenmesi gerektiğini savunur (Beyzadeoğlu 1999: 32). Bu amaçla Arapça, Farsça sözcüklerle ve süslü ifadelerle atasözlerini yeniden düzenleyerek eserini oluşturmuştur.
Eser, Ali Emîrî’nin Durûb-ı Emsâl’ini hazırlarken faydalandığı kaynaklardan biridir (Yazar ve Arslan 2020: 94). İlki Tabhâne-i Âmire’de basılan (1262/1846) ve Milli Kütüphanede bulunan matbu nüsha; ikincisi ise TBMM Kütüphanesinde bulunan Sikke-i Manzûme-i Durûb-ı Emsâl adını taşıyan 06 TBMM LD 1234/4 numarada kayıtlı yazma olmak üzere iki nüshası bulunmaktadır (Fırat 2019: 5). Âdem Ceyhan, matbu nüshanın hangi yazmaya dayandığının tespit edilemediğini bildirir (2011: 214).
Manzûme-i Durûb-ı Emsâl  üzerine bir yüksek lisans tezi hazırlayan Ramazan Fırat, eseri 16. yüzyıl şairi Edirneli Hıfzî Mehmed Efendi’ye (Sarı Memi) ait olarak gösterir (2019: 4-5). Fakat Adem Ceyhan,  XVI. yüzyıl kaynaklarında Hıfzî’ye ait böyle bir eserden bahsedilmediğini belirterek,  şairin mukaddimede Sultan Ahmed’i ve onun Süleyman, Mehmed, Mustafa, Bâyezid, Numan, Abdülhamîd, Seyfeddîn adlı oğullarını övmesinden yola çıkarak Manzûme-i Durûb-ı Emsâl'in III. Ahmed (sal. 22 Ağustos 1703 – 1 Ekim 1730) devri şairlerinden Hıfzî’ye ait olması gerektiğini söyler (2011: 215). Hıfzî’nin, şehzadelere övgü amaçlı yedi kıtada yukarıdaki isimleri açıkça zikretmesi, bu isimlerin III. Ahmed’in oğulları olması; vezir övgüsü kısmında Halil’i (Damat İbrahim) kullanması,  eserin 18. yüzyılda tertip edildiğini göstermektedir.

Manzûme-i Durûb-ı Emsâl 'in incelemesi ve metni yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (Fırat 2019).

Eserden Örnekler


Harfü’l-Elif

Ola yâ Rab dü-âlem ser-firâzî

Muizzu’d-devle Ahmed Han-ı Gâzî

1. Evvelâ yâr-ı muvâfık sâniyen azm-i tarîk

2. Âdemin yâr-ı kadîmi eşheb-i âmâdedir

3. Esb-i nermin çiftesi ser-tîz olur

4. Âb sârî oldugu mecrâya bir dahı akar

5. Âb-ı pâka ne zarar vakvaka-i kurbagadan

6. Elde âdet bizde bid'at olmasın

7. İ'tizârı hadd-i cürmünden kebîr

8. Âdeme gelmez hele yâr-ı kadîminden zarar

9. Erzen-efşân olmaz imiş kesrete

10. Âdem istifsâr edince Kabe’ye vâsıl olur (Fırat 2019: 20).

Kaynakça


Beyzadeoğlu, Süreyya (1999). “Atasözlerinin, Deyimlerin Dîvân Şiirimize Yansıması ve Bilinmeyen Bir Osmanlı Yâdigârı: Armağan”. Türk Edebiyatı,  310: 30-33.

Ceyhan, Âdem (2011). “Bazı Yazma ve Basma Türk Atasözü Derlemeleri”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi,  4: 175-225.

Fırat, Ramazan (2019). Hıfzî’nin Manzûme-i Durûb-ı Emsâl’i: İnceleme-Metin. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.

Yazar, Sadık - M. U. Arslan (2020). Ali Emîrî Dîvânı (İnceleme-Metin). http://ekitap.yek.gov.tr/Uploads/ProductsFiles/f2767cf7-cd5d-4923-b299-5c129d1996cc.pdf [Erişim tarihi: 21.02.2022].

Atıf Bilgileri


ÖZKAN BAHAR, BAHANUR. "MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/manzume-i-durub-i-emsal-hifzi. [Erişim Tarihi: 16 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (HIFZÎ) Hıfzî, Hıfzî Mehmed Efendi, Sarı Memi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
2 MÜNŞE'ÂT (HIFZÎ) Hıfzî, Hıfzî Mehmed Efendi, Sarı Memi Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
3 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
4 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
5 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
9 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
10 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
11 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
12 İRŞÂD-I EZKİYÂ Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle