MANZÛM TARÎKATNÂME (BOLULU HİMMET EFENDİ)
âdâb ve erkân
Bolulu Himmet Efendi (d. ?/? - ö. 1095/1683-1684)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Bolulu Himmet Efendi'nin tekke âdâb ve erkânına dair eseri. Eserde şeyh, mürid ve halife olmak üzere biat, halvet, meclis, zikir halkası, tekke dili, cazâî müeyyideler, temizlik âdâbı gibi konulara değinilmiştir. Dolayısıyla eser genelde âdâb-ı sûfiyye, özelde ise kendisine nisbet edilen Himmetiyye’nin âdâb ve erkânının anlaşılması bakımından önem arz etmektedir. Himmet Efendi, Âdâb-ı Hurde-i Tarîkat isimli eserinde ele aldığı konuları bu eserinde manzum bir şekilde işlemiştir. Eser, uzun bir giriş, on iki bölüm ve bir hâtimeden oluşmaktadır. Her bölüm, içerdiği konuya göre isimlendirilmek suretiyle birbirinden ayrılmıştır. Bölümler şu şekildedir: Giriş, Der Beyân-ı Silsile-i Bayrâmiyye, Der Beyân-ı Selsile-i Halvetiyye, Der Beyân-ı Sikke-i Dervîşân, Vak‘a Der Zaman-ı Hazret-i Pîr (Kuddise Sırruhu), Beyt-i Hazret-i Pîr, Der Beyân-ı Ahvâl-i Hilâfet, Der Temsîlât, Der Beyân-ı Hizmet-i Şeyh ve Hurde-i Tarîk, Der Beyân-ı Hizmet-i Şeyh ve Hurde-i Tarîk, Der Makālât-ı Meşâyih, Lisân-ı Sûfiyyûn, Fî-Beyân-i Âdâbi’l-Halvet, Pend-i Halîfe, Hâtime-i Kitâb. 

Mefâîlün/mefâîlün/feûlün kalıbıyla yazılan eser, toplamda üç yüz kırk altı beyitten oluşmaktadır. Himmet Efendi eserde sade ve akıcı bir dil kullanarak tekke âdâb ve erkânı hakkında bilgi vermektedir. Ayrıca beyitler arasında yeri geldiğinde konularla ilgili âyet, hadis ve mutasavvıfların sözlerine yer vermektedir. Eserin bu kısımları Arapça olup Türkçe tercümelerine yer verilmemiştir (Baş 2021: 39-44).

Himmet Efendi’nin Manzûm Tarîkatnâmesi Meliha Tapsız (1995) ve Yasemin Yetkin (2016) tarafından yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. "Himmet/Abdî, Şeyh Himmet Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/himmet-abdi-seyh-himmet-efendi

Eserden Örnekler


Der Beyân-ı Sekke-i Dervîşân


İşit ey tâlib-i râh-ı hakîkat

Edersen sikkenin aslına dikkat


Kimisi gül kümisi daldır onun

Kimisi kepenektir şaldır onun 


Sana lâzım mıdır teftîş etmek

Koyup doğru yolu eğriye gitmek


Hazer kıl bed-gümânlıktır hazer kıl

Hemân sen kendi hâline nazar kıl


Yukarıda zikr olan merdân-ı meydân

Olunca vâsıl-ı eltâf-ı Rahmân


Cenâb-ı Hakk’tan erişti inâyet

Verildi her birine bir alâmet


Zer-i hâlis gibi olunca sâlik

Zemâim kendiden olunca hâlik


Örerler ona sikke ehl-i irfân

Eder meydân-ı tevhîd içre cevelân


Duyunca Hâcı Bayrâm bû-yi vahdet

Ona üç gül ile oldu işâret


Gül-i irfân onun ser-tâcı oldu

Cihân bû-yi gülünden cümle doldu


Budur üç olmanın sırr-ı hafîsi

Bunu bilmez tarîkin ecnebîsi


İmâme oldu çûn şer‘e emâret

Gülün biri tarîkata alâmet


Birisi ma‘rifet biri hakîkat

Bunu böyle bilir ehl-i fütüvvet


Ona münkîr olanlar dil uzatır

Sûfinin tâc u hırkasın gözetir


Dilersen Hakk vere sana sevâbı

Gel inkâr ehline etme hitâbı (Himmet Efendi: 4a-4b)

Kaynakça


Baş, Emrah (2021). Himmetiyye: XVII-XX. Yüzyıllar Arasında İstanbul’da Bayramiyye’nin En Önemli Temsilcisi. Ankara: İlâhiyât Yay.

Baş, Emrah (2020). Tekke Etrafında Teşekkül Eden Tarîkat Âdâbı (Himmet Efendi'nin Adâb-ı Hurde-i Tarîkat ve Manzûm Tarîkatnâmesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Baş, Emrah (2021). "XVII. Yüzyılın Sonları İle XX. Yüzyılın Başları Arasında İstanbul'da Bayramiyye'nin En Önemli Temsilcisi Olarak Himmetiyye". İslami İlimler Dergisi 16 (1): 55-76.

Himmet Efendi, Bolulu. Manzûm Tarîkatnâme. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Şazeli Tekkesi. no. 0156.

Tapsız, Meliha (1995). Bolulu Himmet Divân Manzûm Tarîkatnâme Âdâb-ı Hurde-i Tarîkat. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 

Yetkin, Yasemin (2016). Bolulu Şeyh Himmet ve Dîvânçesi. Yüksek Lisans Tezi. Yozgat: Bozok Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Baş, Emrah. "MANZÛM TARÎKATNÂME (BOLULU HİMMET EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/manzum-tarikatname-bolulu-himmet-efendi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
2 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
3 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
4 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
5 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
6 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
7 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
8 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
10 RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
11 ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
12 ŞERH-İ KASÎDE-İ MÎMİYYE (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle