- Yazar Biyografisi (TEİS)
Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa - Madde Yazarı: Prof. Dr. Adem Ceyhan
- Eser Yazılış Tarihi:1005/1597
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Kırk Hadis
- Yayın Tarihi:07/10/2021
HADÎS-İ ERBAÎN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ)
kırk hadis tercümeleriÂlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa (d. 948/1541-ö. 1008/1600)
ISBN: 978-9944-237-87-1
16. asrın tanınmış şair, yazar ve tarihçilerinden Gelibolulu Mustafa Âlî (ö. 1600)'nin manzum kırk hadis tercümesi. Elli beş yaşındayken eserlerinin sayısı elliye ulaşan Mustafa Âlî, kırk hadisi nazmen tercüme etme isteği duymuş ve bu arzusunu 1005/1597 yılında gerçekleştirmiştir. Eserin konusunu sezdiren sözlerle Allah’a hamd, Hz. Peygamber’e dua ve selam eden Âlî Efendi, bunun ardından kırk hadis ezberlemenin mükâfatına dair rivayete işaret eder. Şair, anılan mevzudaki eserlerinden birinde, hadisleri “feilâtün mefâilün feilün” kalıbıyla ve ikişer beyitle Türkçeye çevirmiştir. Kırk hadis tercüme ve şerhleri konusunda Câmî (ö. 1492) ve İbn Kemâl (ö. 1534)’in eserlerini takdirle anan şair, bu mevzuda bir hususiyet göstermek için hadislerin Arapça asıllarını birer mısra hâlinde manzum tercümesinin içine yerleştirmiştir. Hadisleri çok defa dördüncü mısraa alan mütercim, bu hususta hayli başarı göstermiştir (İki nüshası: Süleymaniye Yazma Eser Ktp., Fâtih, Nu. 5427, vr. 156b-159b; Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, Nu. 2791, vr. 56b-64b).
Mütercimin biyografisi için bk. "Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-cesmi-gelibolulu-mustafa
Eserden Örnekler
“Kâle fahru’l-verâ aleyhi salât
Eksirû zikre hâdimi’l-lezzât
Ölmenüz ya‘ni çok tezekkür idün
İbret alup dökün niçe aberât” (Süleymaniye Ktp., Fatih, Nu. 5427, vr. 157a; Süleymaniye Ktp., Şehit Ali Paşa Nu. 2791,vr. 61b).
“Edeb ile hayâda itme gümân
Anı bil fer‘-i zübde-i edyân
Ki buyurdı habîb-i kevn ü mekân
El-hayâ’u şu‘betün mine’l-îmân” (Süleymaniye Ktp., Fatih, Nu. 5427, vr. 157b, Süleymaniye Ktp., Şehit Ali Paşa Nu. 2791,vr. 61b).
“Kılsa mazlûma cevri bir zâlim
Yardım it ana tâ ola sâlim
Kardaşun bil sen anı çünki
Nebî Dedi el-Müslimü ehu’l-müslim” (Süleymaniye Ktp., Şehit Ali Paşa Nu. 2791,vr. 65a).
“Kadr-i vakti zâyi‘ itme mâh ü sâl
Eyle beş vaktün namâzın câna hâl
Emr idüp ol da‘vete dimiş Nebî
Kum fe-nâdi bi’s-salâti yâ Bilâl” (Süleymaniye Ktp., Şehit Ali Paşa Nu. 2791,vr. 67a-b).
Kaynakça
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Aksoy, Hasan (hzl.) (1991). Mustafa Âlî’nin Manzum Kırk Hadis Tercümeleri. İstanbul.
Aksoyak, İ. Hakkı (hzl.) (2006). Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Divanları (Divan-I-II-III). Harvard University: The Department of Near Eastern Languages and Civilizations.
Aksoyak, İ. Hakkı (2009). “Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Künhü’l-Ahbar’daki Şiir Eleştirmenliği-Poetry Critism of Mustafa Âlî From Gallipoli”. Journal of Turkish Studies. Cem Dilçin Armağanı: 33-64.
Akün, Ömer Faruk (1989). “Âlî Mustafa Efendi (Edebî yönü)”. İslâm Ansiklopedisi. C.II. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 414-421.
Atsız, Nihal (1968). Âlî Bibliyografyası. İstanbul.
Bursalı Tahir (1322). Müverrrihin-i Osmaniyeden Âlî ve Kâtip Çelebi’nin Tercüme-i Hâlleri. Selanik.
Çerçi, Faris (2000). Gelibolulu Mustafa Ali ve Künhü'l-ahbâr'ında II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet Devirleri. Kayseri.
Ergun, Saadeddin Nüzhet (yty). “Âlî”. Türk Şairleri. C. I. İstanbul: Suhulet Basımevi.
Fleischer, Cornell H. (1996). Tarihçi Mustafa Âlî, Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı. çev. Ayla Ortaç. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Gelibolulu Âlî, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
İsen, Mustafa (hzl.) (1990). Latîfî Tezkiresi. Ankara: Akçağ Yay.
Karahan, Abdülkadir (1954). İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadîs Toplama, Tercüme ve Şerhleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Kocatürk, Vasfi Mahir (1964). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yay.
Kütükoğlu, Bekir (1989). “Âlî Mustafa Efendi (Hayatı)”. İslâm Ansiklopedisi. C. II. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Tatcı, Mustafa (hzl.) (2003). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | BEDİÜ'R-RUKÛM/ REBÎÜ'L-MERSÛM (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 2 | CÂMİÜ'L-BUHÛR DER-MECÂLİS-İ SÛR (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | Doç. Dr. Mehmet ÖZDEMİR |
Görüntüle | ||
| 3 | DAKÂİKU'T-TEVHÎD/BEDÂYİ'U'L-METÂLİ' (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 4 | DÎVÂNLAR (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 5 | GÜL-İ SAD-BERG (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 6 | HULÂSATÜ'L-AHVÂL (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 7 | MAÂLİMÜ'T-TEVHÎD (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 8 | MECMAU'L-BAHREYN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 9 | MİHR Ü MÂH (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | Prof. Dr. Ahmet İÇLİ |
Görüntüle | ||
| 10 | MİHR Ü VEFÂ (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 11 | NİKÂTÜ'L-KÂL FÎ-TAZMÎNİ'L-MAKÂL (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 12 | RİYÂZÜ'S-SÂLİKÎN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 13 | SUBHATÜ’L-ABDÂL (ÂLÎ/ ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 14 | SUBHATÜ'L-İNÂBE (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 15 | TUHFETÜ'L- UŞŞÂK/TUHFE-İ UŞŞÂK (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) | Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
| 16 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 17 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 18 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
| 19 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
| 20 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 21 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 22 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 23 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 24 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
| 25 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |