- Yazar Biyografisi (TEİS)
Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
- Eser Yazılış Tarihi:1527'den önce
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Maktel-i Hüseyn
- Yayın Tarihi:07/10/2021
MAKTEL-İ İMAM HÜSEYİN/MAKTEL-İ ÂL-İ RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ)
Kerbela hadisesini anlatan mesneviLâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân (d. 878/1472-ö. 938/1532)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Lâmiî Çelebi’nin kaleme aldığı, Hz. Hüseyin (ö. 680) ve ehl-i beytin Kerbela’da Yezîd (ö. 683) tarafından şehit edilmesini anlatan mesnevi. Aruzun "fâilâtün fâilâtün fâilün" kalıbıyla yazılan eser, Millî Kütüphane Yz. B. 446 numarada kayıtlı olan nüshaya göre 988 beyitten müteşekkildir. Lâmiî 1527’de yazdığı Şerefü’l-İnsan adlı eserinde maktelini zikrettiği için eserin bu tarihten önce yazıldığı tahmin edilmektedir. Âşık Çelebi (ö. 1572)’nin tezkiresinde bildirdiğine göre şair eserini, Vâiz Mollâ Arab’ın (ö. 1531) Kerbela hikâyelerinin okunmasını yasaklaması üzerine telif etmiştir. Çelebi’nin eserini yazdıktan hemen sonra Bursa kadısı Aşçı-zâde Hasan Çelebi (ö. 1535) ile devrin ulemasını davet ederek Ulu Cami’de okuması Mollâ Arab’ın yasağına bir başkaldırı niteliğindedir (Ertekin 2012: 29-34).
Eserin girişinde Lamiî Çelebi, Kanunî Sultan Süleyman (ö. 1566) dönemi defterdarlarından Sinan Bey’in teşvikiyle maktelini yazdığını ifade eder. On bölümden oluşan mesnevi, Hz. Ali’nin halife olması ve Muâviye (ö. 680)’nin onun halifeliğine karşı çıkmasıyla başlar. Sonraki bölümlerde Muâviye’ye biat etmeyen Hz. Hüseyin ve ehl-i beytinin aşure gününde şehit olmaları anlatılır. Türk İslam Eserleri Müzesi 1958, British Museum Or. 7238 ve Polonya Czartoryski Kitaplığı 2327 III’de kayıtlı üç minyatürlü nüshası bulunan Mâktel-i Âl-i Resûl’ün, farklı kütüphanelerde birçok nüshası mevcuttur (Ertekin 2018: 47). Millî Kütüphane’de kayıtlı olan nüsha, Ertuğrul Ertekin (2012) tarafından bir inceleme ile yayımlanmıştır. Eser üzerine Harun Arslan tarafından yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır (2001). Ayrıca Tuğba Erdem Akkoyun, Manisa Halk Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu’nda 8375/1 numara ile kayıtlı olan bir makteli Lamiî’ye atfederek yüksek lisans tezi çalışması (2015) yapmıştır. Ancak 2943 beyitlik bu eser, Lamiî’nin maktelinden farklı bir eserdir.
Şairin biyografisi için bk. “Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lamii-celebi-mahmud-osman
Eserden Örnekler
Kesti hançerle mübârek başını
Seyl kıldı âlemin kan yaşını
…
Yok durur bu derde pâyân n’edelim
Kıssanın yine tamâmın edelim
Böyle yazmış bazı erbâb-ı siyer
Çün şehîd oldu Hüseyn-i nâm-ver
Nice kim cehd eyledi ol bed-fi’âl
Boğazından bulmadı kat’a mecâl
Öpdüğü için ol makâmı Mustafâ
Hançerin döndü yüzü edip hayâ
Döndürüp ol kâfir-i bî-şerm tîğ
Ensesinden kesti başın ey dirîğ
Şerm kıldı ahen-i sengîn fuâd
Etmedi rahm ol seg kâfir-nihâd
Dinleyip bu kıssa-i pür-sûzu sen
Ger sorarsan sâl ü mâh u rûzu sen
Yevm-i Âşûrâda idi bu kıtâl
Hem dahı ihdâ vü sittîn idi sâl (Ertekin 2012: 112-113)
Kaynakça
Arslan, Harun (hzl.)(2001). Lami'î Çelebi Kitâb-ı Maktel-i Âl-i Resûl (Giriş-Metin-İnceleme-Sözlük-Adlar Dizini). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Ertekin, Ertuğrul (hzl.) (2012) Lâmiî Çelebi Maktel-i Âl-i Resûl. İstanbul: Kevser Yay.
Ertekin, Ertuğrul (2018) “Osmanlı Sünnileştirmesi Bağlamında Lâmiî Çelebi‟nin Maktel-i Âl-i Resul‟ü”. İran ve Turan Tarihi Araştırmaları Dergisi 1: 43-70.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ŞEVÂHİDÜ'N-NÜBÜVVE (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Erdem Can Öztürk |
Görüntüle | ||
2 | FÜTÛHU'L-MÜCÂHİDÎN/NEFAHÂTÜ'L-ÜNS TERCÜMESİ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca |
Görüntüle | ||
3 | VÎS Ü RÂMÎN/ VEYSE VÜ RÂMÎN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. murat öztürk |
Görüntüle | ||
4 | HüSN Ü DİL (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
5 | MÜNÂZARA-İ BAHÂR U ŞİTÂ/ MÜNÂZARA-İ SULTÂN-I BAHÂR BÂ-ŞEHRİYÂR-I ŞİTÂ (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Sadettin Eğri |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ DÎBÂCE-İ GÜLİSTÂN (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı |
Görüntüle | ||
7 | MÜNŞE'ÂT-I LÂMİ’Î (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Prof. Dr. Hasan Ali ESİR |
Görüntüle | ||
8 | HALL-İ MU’AMMÂ-YI MÎR HÜSEYN / ŞERH-İ ESMÂ’-İ HÜSNÂ / MİR’ÂTÜ’L-ESMÂ / CÂM-I CİHÂN-NÜMÂ / TEFE’Ü’L-NÂME (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle | ||
9 | RİSÂLE-İ ARÛZ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î, Mahmûd b. Osmân | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
10 | MENÂKIB-I ÜVEYSÜ'L-KARÂNÎ (LÂMİ’Î ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
11 | ʻİBRET-NÂME/ ʻİBRET-NÜMÂ (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osman | Dr. Öğr. Üyesi ATİYE NAZLI |
Görüntüle | ||
12 | HEFT PEYKER (LÂMİ’Î ÇELEBİ ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
13 | MEVLİDÜ'R-RESÛL (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. SÜLEYMAN EROĞLU |
Görüntüle | ||
14 | SALÂMÂN U ABSÂL (LÂMİ'Î ÇELEBİ) | Lâmi’î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Erdoğan ULUDAĞ |
Görüntüle | ||
15 | ŞEM' Ü PERVÂNE (LÂMİ’Î ÇELEBİ) | Lâmi'î Çelebi, Mahmûd b. Osmân | Doç. Dr. Sadık Armutlu |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
17 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
18 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
19 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
20 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
21 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
22 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
24 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
25 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |