MAKTEL-İ HÜSEYN (YÛSUF-I MEDDÂH)
Kerbelâ hadisesi
Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Yûsuf-ı Meddâh'ın Kerbelâ hadisesi üzerine kaleme aldığı manzum telifi. Mesnevi, Ebû Mihnef'in (ö.157/ 773) bu husustaki bir kitabından veya ondan naklen meydana getirilen bir eserden oluşturulmuştur. Maktel-i Hüseyn, Kastamonu'da 763/1362 tarihinde tamamlanmış olup Candar hükümdarı Celâleddîn Şah Bâyezîd (ö. 787/1385)'e sunulmuştur (Çelebioğlu 2018: 55). Eser uzun müddet Kastamonulu Şâzî ve Yûsuf-ı Meddâh'a nispet edilmiş; son yapılan çalışmalarla bu iki ismin aynı kişi olduğu anlaşılmıştır (Özçelik 2008: 60; Kartal 2013: 295). 

Yurt içi ve yurt dışında bulunan yazma eser kütüphanelerinde "Maktel-i Hüseyn" adı ile kayıtlı 88 nüsha tespit edilmektedir (Türkiye Yazma Eseler Kurumu Başkanlığı; Karataş 2012: 12). Bazı nüsha kayıtlarında Lâmi'î, Kemterî, Za'ifî vb. bilgiler yer almakla beraber çoğunda müellife dair herhangi bir kaydın bulunmaması Yûsuf-ı Meddâh'ın eserinin toplam nüsha sayısının tespitini güçleştirmektedir. Milli Kütüphane Nu. 06 Mil Yz A 2447, 06 Mil Yz A 5713, 06 Mil Yz A 8797, 06 Mil Yz A 8082, 06 Hk 2967/1, 06 Hk 45; Hacı Bektaş Veli Uygulama ve Araştırma Merkezi Nu. 4, 7; Türk Dil Kurumu Kütüphanesi Nu. 467; Selim Ağa Kütüphanesi Nu.528; İzzet Koyunoğlu ve Raif Yelkenci nüshaları, eser üzerine hazırlanan akademik çalışmalar ile belirlenen Yûsuf-ı Meddâh'ın müellifi olduğu Maktel-i Hüseyn'in nüshalarıdır (Özçelik 2008: 99; Çelebioğlu 2018: 55; Karataş 2012: 12-13; Ertaylan 1948: 118). Eserin müellif hattı nüshası henüz tespit edilememiştir. 

Maktel-i Hüseyn, mesnevi nazım şekli ve "fâilâtün fâilâtün fâilün" aruz kalıbı ile kaleme alınmıştır. Şairin ifadesiyle 3313, Kenan Özçelik'e (2008: 32) göre 2824 beyittir. Eserde 27 gazel yer almaktadır. Tevhid, na't ve dört halifenin medhinden sonra "Âgâz-ı Dâsitân-ı Maktel-i Hüseyn" başlığı ile asıl konuya girilmektedir. Toplamda on meclisten oluşan bu bölümde, Hz. Hüseyin'in Yezid'e karşı gelerek maiyeti ile beraber Kûfe'ye doğru yola çıkması, Kerbelâ mevkiinde Hâricîler tarafından etraflarının sarılması, bir taraftan savaş verilirken diğer taraftan çöl ikliminin çetin şartları ile mücadele edilmesi, Hz. Hüseyin'in şehadeti, esirlerin Şam'a getirilip Yezid'in huzuruna çıkarılması, Yezid ve esirler arasındaki muhaverelerden sonra esirlerin serbest kalması ve tekrar Medine'ye dönüşleri işlenen mevzulardır (Çelebioğlu 2018: 55-57). Sanat kaygısı güdülmeden sade bir dille kaleme alınan eser, Eski Anadolu Türkçesi dil hususiyetlerini muhtevidir. Metinde tarihi hadiselere bağlı kalınmakla beraber yer yer efsanevî unsurlara da temas edilmektedir (Özçelik 2010: 8). Mesnevi, Anadolu'da kaleme alınan ilk Türkçe manzum Maktel-i Hüseyn (Güngör 2003: 456) olması, benzer konulu eserlere kaynaklık etmesi, geniş bir coğrafyada ve uzun bir zaman dilimi içerisinde okunur olması nedeniyle önemlidir (Özçelik 2008: 59; Özçelik 2010: 9). 

Maktel-i Hüseyn üzerine Nurcan Öznal Güder (1997) doktora, Kenan Özçelik (2008) ve Saliha Karataş (2012) yüksek lisans tezi hazırlamıştır. 

Şairin biyografisi için bk. "Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusufi-meddah-yusufi 

Eserden Örnekler


Şi'r

Eytdi ya zeyne'l-beşer tâc-ı cihân

Suya bunaldum katı yâ pehlevân


Bir içim su olsa-dı yâ ibn-i amm 

Bu çeriye virmeyeydim ben emân


Atamun kardaşlarumun kanını

Ala-y-ıdum ben bulardan der-zamân


İş kılaydum yalunuz ben bunlara

Tâ kıyâmet söyleneydi dâsitân


Şi'r-i Seyyid

Seyyid eydür ana kim ya pehlevân

Ne kılayım seni iy cân-ı cihân


Nice koyayım ciger-gûşem seni

Hâricîden kurtara ol Müste'ân


Top firâkun odı yakdı cânumı

İy yigitler şâhı iy han-ı cihân


Girme meydâna dahı yâ ibn-i amm

İrmesün sana yavuz göz nâgehân


Döndi Abdullâh eydür yâ emîr

Eyleyiserven olunca dâr-u-gîr


Atamun kardaşlarumun kanını

Komayam alam bulardan cânını


Okudı anı Hüseyn-i nâmudâr

Öpdi kuçdı agladılar zâr u zâr


Seyyidün bir dâne la'li var-ıdı

Anı Abdullâhun agzında kodı


Eytdi seni Tanrıya ısmarladum

Vargıl imdi iy benüm kuzıcagum


Gitdi Abdullâh ol dem aglayu

Ol cemâ'at aglayup zârî kılu


Girdi çün meydâna cevlân gösterür

Na'ra urur at başın tartar durur (Özçelik 2008: 189-190)

Kaynakça


Aksoy, Hasan (2013). “Yûsuf Meddah”. İslâm Ansiklopedisi. C. 44. İstanbul: TDV Yay. 19-20.

Çelebioğlu, Amil (2018). Türk Edebiyatında Mesnevi. İstanbul: Dergah Yay.

Ertaylan, İsmail Hikmet (1946). “Yûsufî-i Meddâh Yeni İki Varaka ve Gülşâh Nüshası -Hâmuşnâme- Dâsitân-ı İblis-i Aleyhi’lla’ne ve Maktel-i Hüseyn”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1 (2): 105-121.

Güngör, Şeyma (2003). "Maktel-i Hüseyin". İslâm Ansiklopedisi. C. 27. İstanbul: TDV Yay. 456-457.

Karataş, Saliha (2012). Kastamonulu Şâzî'nin Maktel-i Hüseyn'i Üzerine Tahlil ve İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.

Kartal, Ahmet (2013). Doğu'nun Uzun Hikâyesi Türk Edebiyatında Mesnevî. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.

Özçelik, Kenan (2008). Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn (İnceleme-Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Özçelik, Kenan (2010). “Türk Edebiyatında Yazılmış İlk Maktel-i Hüseyn Kimin Eseridir?”. Çeşitli Yönleriyle Kerbela. C. 2. Sivas. 7-17.

Öznal Güder, Nurcan (1997). Kastamonulu Şâzî, Maktel-i Hüseyn (İnceleme, Metin, Sözlük, Adlar Dizini). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. http://www.yazmalar.gov.tr/pbl/katalog_tarama_sonuc?eseradi=maktel&page=5  [Erişim tarihi: 09.05.2022]

Atıf Bilgileri


ilhan, enes. "MAKTEL-İ HÜSEYN (YÛSUF-I MEDDÂH)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/maktel-i-huseyn-yusuf-i-meddah. [Erişim Tarihi: 14 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 VARKA VE GÜLŞÂH (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Prof. Dr. Ayşe YILDIZ
Görüntüle
2 HÂMÛŞ-NÂME (YÛSUF-I MEDDÂH ?) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
3 DÂSİTÂN-I İBLÎS ALEYHİ’L-LA’NE (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Araş. Gör. Dr. enes ilhan
Görüntüle
4 HİKÂYET-İ KIZ U CÜHÛD / KIZ MEVLİDİ / KIZ DESTÂNI (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Prof. Dr. Ahmet İÇLİ
Görüntüle
5 DÂSİTÂN-İ KÂDI VÜ UĞRI (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Doç. Dr. Mehmet Akif Gözitok
Görüntüle
6 KISSA-İ YÛSUF (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 MUHAMMEDİYE (YÛSUF) Kastamonulu Yûsuf Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
Görüntüle
8 ÂDÂBÜ’T‐TÂLİBÎN (YÛSUF) Kastamonulu Yûsuf Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
Görüntüle
9 REH-NÜMÂ (YÛSUF) Kastamonulu Yûsuf Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
Görüntüle
10 HAZÂ HİKÂYET-İ KIZ MA’A CÜHÛD ? Dr. Davut Ertem
Görüntüle
11 GAZAVÂT-I İMÂM ALÎ İBN EBÎ TÂLİB KERREMA’LLÂHU VECHEHU HİKÂYET-İ YEMÂME / HİKÂYET-İ YEMÂME (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay
Görüntüle
12 DER-BEYÂN-I SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ KERREMA’LLÂHU BABA AMR’ÜN NÂN İÇÜN GAVGÂ İTDÜGİDÜR / SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay
Görüntüle
13 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
14 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
15 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
16 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
17 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
18 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
19 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
20 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
21 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
22 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle