Eserden Örnekler

el-Esfâru'l-Erbaa:

Meşâyıha göre sefer dörttür.

Birinci Sefer: Seyr ilallâh'tır (Allâh'a seyr). Yâni nefis mertebesinden hakîkî vücud tarafına olan manevî seyirdir. Bu ilk sefer, isimlerin tecelîlerinin başlangıcıdır. Birinci seferin nihâyeti, vahdetin yüzünden kesret perdesinin kalkmasıdır.

İkinci Sefer: Seyr fillâh'tır (Allâh'ta seyir). Yâni, İlâhî sıfatlarla sıfatlanmak, Allah'ın isimleriyle mütehakkık olmak ve Allah'ın ahlâkıyla ahlâklanmaktır. Bu ikinci sefer vâhidiyyet hazretinin nihâyetidir. Bu seferin nihâyeti, İlmî kesretin yüzündeki örtülerin kalkmasıdır.

Üçüncü Sefer: Seyr maallâh'tır (Allah'la seyir). Bu üçüncü sefer ayn-ı cem'a ve ahadiyyet hazretine sâlikin terakkî etmesidir. Eğer ikilik şüphesi tamâmen ortadan kalkmazsa "Kabe kavseyn" makamı derler. Şâyet tamâmen kalkarsa "Ev ednâ" makamı denir ki bu, velayetin nihayetidir. Bu üçüncü seferin nihâyeti zahiren ve bâtınen, ahadiyyet-i ayni'l-cem' mertebesinde kayıtların ve zıtlıkların son bulmasıdır.

Dördüncü Sefer : Seyr anillâh'tır (Allâh'tan seyir). Bu, talipleri kemâle erdirmek ve irşad isteyenleri irşad etmek içindir. Bu makama "Beka ba'de'l-fenâ", "sahv ba'de'l-mahv" ve "Fark ba'de'l-cem' gibi isimler de verilir. Bu dördüncü seferin nihâyetinde, istikâmet ve adâletle Hak'tan halka rücû edip kesrette vahdeti müşâhede etmek; Hakk'ın halkta tecellî ettiğini ve halkın Hak'ta yok olduğunu görmek söz konusudur. (Demirci 2007: 44-45).