Yar Ali bin Siyâvüşün tarafından yazılan Makâsid-i Ayniyye adlı eserin Sun’ullah Gaybî tarafından 1665 yılında yapılan tercümesi. Sun’ullah Gaybî’nin Makâsid-i Ayniyye Tercümesi'nden ilk kez “Kütahyalı Şâirler” adlı eserinde İsmail Hakkı Uzunçarşılı bahsetmiştir. Uzunçarşılı’ya göre Sunullah Gaybî, eseri tercüme etmek için 1665 yılında İstanbul’a gitmiş; Süleymaniye medresesinde çalışmasını tamamlamıştır (1932: 235). Bilal Kemikli ise Gaybî’nin eserlerinde İstanbul’a gittiğinden söz etmediğini Makâsid-i Ayniyye Tercümesinin de asıl adının Makasidu'l-Envari'l-Ayniyye ve Makasidu'l-Ervahi'l-Gaybiyye olduğunu ve eserin Abdülmecid Sivâsî tarafından tercüme edildiğini belirtmektedir (2015: 871). Cengiz Gündoğdu, eserin asıl adının Makâsıd-ı Envâr-ı Gaybiyye ve Mesâid-i Ervâh-ı Tayyibe ve ‘Ayniyye olduğunu söylemekte; eserin muhtevasını varlık âleminin sırları, esmâ-i ilâhiye, nüzûl, urûcun ve nefis mertebeleri, ilmin dereceleri, kâinatın mertebeleri ve tevhîdin sırları olarak açıklamaktadır (1997: 190).

Eserin nüshalarına ilişkin de farklı görüşler bulunmaktadır. Eserin Erzurum Üniversitesi Kitaplığı’ndan bulunduğu ancak araştırmalara rağmen nüshaya ulaşılamadığı bilinmektedir (Doğan 1997: 30; Güner 1967: 150). Gündoğdu ise Makâsıd-ı Envâr-ı Gaybiyye ve Mesâid-i Ervâh-ı Tayyibe ve ‘Ayniyye adıyla Abdülmecid Sivâsî tarafından tercüme edilen eserin iki nüshasının bulunduğunu söylemektedir. Nüshalardan biri İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Türkçe Yazmalar 2233 numarada 1b-95a varak, 21 st. hâlinde nohudî beyaz kâğıda siyah mürekkeple yazılmıştır. Müstensihi ve istinsâh tarihi belli değildir. Diğer nüshası ise Beyazıt Devlet Kütüphanesi Veliyüddîn Efendi 1855 numarada bulunmakta; 1173 tarihinde Seyyid Lütfullâh b. Seyram tarafından istinsâh edilmiştir (Gündoğdu 1997: 190-191). Hamza Güner, Sun’ullah Gaybî’ye ait olan Makâsid-i Ayniyye Tercümesi'nin müellif hattıyla olan nüshasının Ziraat Bankası Giresun Şubesi Müdürü Fahri Bey’de olduğunu haber vermektedir (1967: 150). Esere ulaşılamadığı için eser hakkında muhtelif bir çalışma bulunmamakta; eserden Sun’ullah Gaybî’nin hayatı, kişiliği ve eserleri üzerinde yapılan çalışmalar içerisinde kısaca bahsedilmektedir.

Sun’ullah Gaybî'nin biyografisi için bk. "Sun’ullah Gaybî, Kütahyalı". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sunullah-gaybi-kutahyali