- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ebüzziya Tevfik - Madde Yazarı: Dr. Ayşegül Ergişi
- Eser Yazılış Tarihi:1311/1894
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Hatırat
- Yayın Tarihi:18/12/2021
MAKAME-İ TEVKİFİYE (EBÜZZİYA TEVFİK)
hatıraEbüzziya Tevfik (d. 1849-ö. 27 Ocak 1913)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ebüzziya Tevfik’in hayatından bir kesiti anlatan hatıra türündeki eseri. Ebüzziya, tefrikanın başlangıcında yer alan dipnotta layihanın belli kişilere dağıtıldığını ifade ederek hem eski devrin ahvalini hatırlatmak hem de basın-yayın alanındaki faaliyetini dergi üzerinden geniş bir kitleye ulaştırmak için bu hatırasını Mecmua-i Ebüzziya'da yeniden yayımlamaya karar verdiğini açıklar. Böylece II. Abdülhamid döneminde yazmış olduğu kısa layihayı, İttihat ve Terakki döneminde eklemelerle zenginleştirerek daha detaylı şekilde okuyucuya sunar. Ebüzziya Makame-i Tevkifiye'nin başında Namık Kemal'in “İnsan için maişet-i ictimâiyyenin illet-i gâiyyesi taarruzdan masûn olmaktır.” şeklindeki sözünü kullanarak her türlü şiddet ve baskıdan arınmış özgür bir hayat arzusunu dile getirir ki bu aynı zamanda eserinin de ana düşüncesini belirginleştiren bir giriştir.
Ebüzziya eserinde 25 Kânûn-ı Evvel 1894 tarihinde polis tarafından gözaltına alınışını anlatır. Eser, Ebüzziya'nın bir öğle yemeği sonrası matbaasının yakınlarında bir polis müdürü tarafından ziyaret edilmesiyle başlar. Evinin, kütüphanesinin polis tarafından aranması, çeşitli evrakının çuvallara doldurulup götürülmesi, nezarethanede kalışı, zabtiye nazırının evine götürülüp bütün evrakının incelenmesi, zabtiye nazırının tutuklanma sebebini anlatması, Ebüzziya'nın kendini savunması ve nazırın ikna edici deliller karşısında Ebüzziya'yı haklı bulması sırasıyla anlatılır. Ebüzziya, eseri boyunca tutuklanma nedenini anlatırken aslında II. Abdülhamid döneminde gazetecilik mesleğinin çok zor koşullarda ifa edildiğini ima eder. Ebüzziya, avukatı Gregor Efendi'nin jurnali yüzünden tevkif edildiğini Zabtiye Nazırı Nazım Paşa'dan öğrenir, avukatının Mısırlı İbrahim Paşa'dan mahkeme kararı üzerine alacağı 770 İngiliz parasından faydalanmak istediği için bu jurnale başvurduğunu anlar. Eserde Ebüzziya'nın kişilik özellikleri, düşünceleri ve dönemi hakkında pek çok bilgi edinilebilir. Tedbirli biri olarak polisin evini aramak istemesi üzerine önce matbaasına gidip kendisinden habersiz matbaasına evrak bırakılma ihtimalini düşünerek kapısını mühürletir. Eserde aynı zamanda Ebüzziya'nın devletin birimlerine ve işleyişine belli bir eleştirel tavrı olduğu anlaşılmaktadır. Polis memurlarının çalışma şeklini ve yetersizliklerini tasvir ederken bu tavrı görmek mümkündür. Yazar sosyal ve siyasi konulara dair düşüncelerini eserde sıkça dile getirir. "İstirdâd" başlıklı bölümde geçmişe giderek yabancı bir sefirle konuşmasına yer veren Ebüzziya tutuklanmasından dolayı hak, hukuk, kanun kavramları üzerinde düşünür ve bu yabancı sefirin sözlerine atıfta bulunarak medeniyet ve kanunlara uyma arasında güçlü bir ilişki olduğunu belirtir.
Eser, Makame-i Tevkifiye adıyla önce 1311/1894 yılında Matbaa-i Ebüzziya'da 14 sayfalık bir layiha olarak 12 adet basılmış, sonra da 1911 yılında Mecmua-i Ebüzziya dergisinin 109. sayısından 127. sayısına kadar aralıklı olarak 12 sayı yayımlanmıştır. Eserin layiha versiyonu kütüphanelerde bulunamamış, yazarın aile kütüphanesinde bir nüshanın varlığına işaret edilmiştir.
Eserin Mecmua-i Ebüzziya'da yayımlanmış bölümleri Adnan Akgün tarafından Ebüzziyâ Tevfik’in Mecmûa-i Ebüzziyâ’daki Hatıraları adlı yüksek lisans tezinde günümüz alfabesine aktarılmıştır.
Ebüzziya Tevfik’in biyografisi için bkz. "Ebüzziya Tevfik". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ebuzziya-tevfik
Eserden Örnekler
Her hâdise ân-ı vukûundaki ehemmiyetini aradan bir zaman mürûrunda zâil etmek tabii gibi görünür ise de ben, hikâye edeceğim vak’ayı nefsime taalluku cihetiyle esnâ-yı cereyânındaki hissimle yazdığımı te'mîn ederim.
Kaynakça
Akgün, Adnan (1987). Ebüzziyâ Tevfik’in Mecmûa-i Ebüzziyâ’daki Hatıraları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Ebüzziya Tevfik (22 Şaban 1329/18 Ağustos 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (109): 961-968.
_________ (29 Şaban 1329/25 Ağustos 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (110): 993-1000.
_________ (7 Ramazan 1329/1 Eylül 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (111): 1025-1032.
_________ (14 Ramazan 1329/8 Eylül 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (112): 1057-1064.
_________ (21 Ramazan 1329/15 Eylül 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (113): 1089-1096.
_________ (28 Ramazan 1329/22 Eylül 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (114): 1141-1148.
_________ (4 Zilkade 1329/27 Ekim 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (118): 47-51.
_________ (11 Zilkade 1329/3 Kasım 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (119): 88-92.
_________ (18 Zilkade 1329/10 Kasım 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (120): 118-121.
_________ (2 Zilhicce 1329/24 Kasım 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (122): 173-177.
_________ (9 Zilhicce 1329/1 Aralık 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (123): 220-223.
_________ (7 Muharrem 1330/28 Aralık 1911). "Makame-i Tevkifiye". Mecmua-i Ebüzziya. (127): 345-347.
Gür, Âlim (1990). Ebüzziya Tevfik’in Hayatı, Dil, Edebiyat, Basın, Yayın ve Matbaacılığa Katkıları. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DURÛB-I EMSÂL-İ OSMÂNİYYE (EBUZZİYÂ TEVFİK) | Ebüzziya Tevfik | Doç. Dr. Tuğçe Erdal |
Görüntüle | ||
2 | ECEL-İ KAZÂ (EBÜZZİYA TEVFİK) | Ebüzziya Tevfik | Öğretmen HAYRUNNİSA GÜRBÜZ |
Görüntüle | ||
3 | HABÎBE YÂHUT SEMÂHÂT-I AŞK (EBÜZZİYA TEVFİK) | Ebüzziyâ Tevfik | Öğretmen HAYRUNNİSA GÜRBÜZ |
Görüntüle | ||
4 | İMSÂKİYYE-İ NEVÎN (EBÜZZİYA TEVFİK) | Ebüzziya Tevfik | Araş. Gör. Dr. Cemile Odunkıran |
Görüntüle | ||
5 | MUHÂTABA (MEHMED NÂZIM) | Mehmed Nâzım | Diğer ALİ ERBAY |
Görüntüle | ||
6 | LUGAT-I EBÜZZİYÂ (EBÜZZİYA TEVFİK) | Ebüzziya Tevfik | Dr. Öğr. Üyesi Feyzi Çimen |
Görüntüle | ||
7 | MUHARRERÂT-I HUSÛSİYYE-İ ÂKİF PAŞA (ÂKİF PAŞA) | Âkif Paşa | Öğr. Gör. Abdullah Ezik |
Görüntüle | ||
8 | MÜNTAHABÂT-I TASVÎR-İ EFKÂR (EBÜZZİYA TEVFİK) | Ebüzziya Tevfik | Dr. Ayşegül Ergişi |
Görüntüle | ||
9 | NÜMÛNE-İ EDEBİYYÂT-I OSMÂNİYYE (EBÜZZİYA TEVFİK) | Ebüzziya Tevfik | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
10 | SURÛRÎ-İ MÜVERRİH (EBÜZZİYA TEVFİK) | Ebüzziya Tevfik | Dr. Ayşegül Ergişi |
Görüntüle | ||
11 | TAZARRU'ÂT-I SİNÂN PAŞA (EBÜZZİYÂ TEVFÎK) | Ebüzziyâ Tevfîk, Mehmed | Doç. Dr. Muhittin Turan |
Görüntüle | ||
12 | ÜÇ YÜZLÜ BİR KARI (EBÜZZİYA TEVFİK) | Ebüzziya Tevfik | Dr. Ayşegül Ergişi |
Görüntüle | ||
13 | NAMIK KEMAL (EBÜZZİYA TEVFİK) | Ebüzziya Tevfik | Dr. Öğr. Üyesi YASİN YAVUZ |
Görüntüle | ||
14 | EZOP (EBÜZZİYA TEVFİK) | Ebüzziya Tevfik (1849-1913) | Prof. Dr. Süheyla Yüksel |
Görüntüle | ||
15 | MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) | Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
16 | SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) | Abdülvehhâb, Bolulu | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
17 | BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) | Ahmed Hamdi, Şirvânî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
18 | LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) | Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
19 | LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) | Ahmed Vefîk Paşa | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
20 | ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Dr. Bihter Gürışık Köksal |
Görüntüle | ||
21 | BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Prof. Dr. Mücahit Kaçar |
Görüntüle | ||
22 | HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) | Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
23 | SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) | Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
24 | SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) | Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey | Doç. Dr. Macit Balık |
Görüntüle |