MAHZENÜ'S-SAFÂ KENZ-İ DÜRER-İ ZİKR-İ ŞU'ARÂ
şairler tezkiresi
Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi (d. 1133/1721 - ö. 1178/1764-1765)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Asıl ismi Şehrî-zâde Mehmed Sa'îd Efendi (d. 1133/1721 - ö. 1178/1764-1765) olan Vahdetî’nin kaleme aldığı 18. yüzyıla ait ve şimdilik sadece şair padişahlarla ilgili kısmı elde olan tezkire hüviyetindeki eseri. Bilinen tek yazması Atatürk Kitaplığı Mc. O. 000074/1 numarada kayıtlıdır. Ferağ kaydına göre eser, 24 Ramazan 1152/25 Aralık 1739 tarihinde kaleme alınmıştır. Dibace kısmında dönemin padişahı I. Mahmûd’un çeşitli faaliyetlerinden bahsedilir ve sultan nazım ve nesirle övülür. Yine bu kısımda dönemin devlet adamları Ali Paşa, İvaz Paşa ve Şeyhülislam Mustafa Efendi’den sitayişle bahsedilir. Bunun akabinde daha önceden tezkire yazan müelliflere temas edilir ve bazı tezkirelerdeki hatalardan dem vurulur.

Önceki tezkireleri inceleyerek kendi eserini vücuda getiren Vahdetî, eserin iki "sahîfe"yi kapsadığını belirtir. İlk sahîfeyi iki nev’a ayırdığını ilk nev’de şair padişahları anlattığını, ikinci nev’de şiirle uğraşan şehzadelerden bahsettiğini söyler. İkinci sahîfede alfabe sırasıyla şairleri anlattığını ifade ettikten sonra Anadolu’da çok fazla şair olması dolayısıyla yalnızca bunların meşhur olanlarına yer verdiğini belirtir. Buna karşın eserin bilinen tek nüshasında sadece şair padişahlar vardır. Dolayısıyla eser ya tamamlanmamıştır ya da istinsah edilirken şair padişahlar kısmı çoğaltılmıştır (Ersoy 2011: 50). Eserde pek çok çıkmanın olması ve boş yaprakların bulunması sebebiyle eserin tamamlanmamış olması muhtemeldir.

Yazar daha sonra Osmanlı hanedanında şiir yazmakla şöhret bulan II. Murâd (Murâdî), Fatih Sultan Mehmed (Avnî), II. Bayezit (Adlî), I. Selim (Selîmî), Kanuni Sultan Süleyman (Muhibbî), III. Murâd (Murâdî), III. Mehmed (Adlî), I. Ahmed (Bahtî), II. Osman (Fârisî), IV. Murâd (Murâdî), IV. Mehmed (Vefâî), II. Mustafa (İkbâlî), III. Ahmed (Necîb) gibi padişahlardan bahseder. Vahdetî şair padişahları anlatırken onların fiziki özelliklerinden, fetihlerinden, hayır ve hasenatlarından, zamanında görev yapan önemli devlet adamlarından ve padişahların şiirlerinden de bahseder. Eser, her ne kadar yarım kalmış bir tezkire hüviyetindeyse de ele aldığı şairlerin şiirleri hakkındaki düşünceleri, dönemin sosyal olaylarını yansıtması ve devlet idaresindeki kişilerin hal tercümeleri ile sahip olduğu tertip düzeni ile kıymete değer bir eser olarak değerlendirilebilir. Eserin adı geçen yazmada bulunmayan şair şehzadeler ve alfabe sırasıyla şairlerin biyografilerinden oluşan kısımlar da keşfedilebilirse bu durumun edebiyat tarihimize çok büyük katkılar sunacağı aşikârdır.

Mahzenü’s-Safâ Kenz-i Dürer-i Zikr-i Şu‘arâ, Ersen Ersoy tarafından bir makaleyle tanıtılmıştır (2011).

Müellifin biyografisi için bk. “Sa’îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/said-sehrizade-mehmed-efendi

Eserden Örnekler


Zikr-i eş‘âr-ı ân şehr-yâr-ı magfiret-penâh: Pâdşâh-ı mûmâ ileyh efâzallâhü zülâle rahmetihi aleyh hazretlerinün fezâ’il-i mütenevvi‘alarından mâ-‘adâ ilm-i eş‘ârı dahı bî-nazîr olup mahlas-ı hümâyûnları Muhibbîdür. Âl-i Osmân şehlerinden Türkî eş‘ârı letâfet ile memlû olan şehlerün evvelidür. Müretteb Dîvân-ı belâgat-‘unvânları vardur. Bu eş‘âr Dîvân'ından intihâb olınup sebt olındı:

….

Bî-vefâ yârun Muhibbî cevrini ma‘zûr tut

Yârsuz kalur cihânda aybsuz yâr isteyen (Şehrî-zâde Muhammed Sa’îd Vahdetî yz. 24b).

Kaynakça


Ersoy, Ersen (2011). “Şehrîzâde Muhammed Saîd Vahdetî’nin (ö. 1764/65) Şairler Tezkiresi Mahzenü’s-Safâ Kenz-i Dürer-i Zikr-i Şu’arâ Üzerine”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 7 (1): 45-56.

Şehrî-zâde Muhammed Sa’îd Vahdetî (yz). Mahzenü’s-Safâ ve Kenz-i Dürer-i Zikr-i Şu’arâ. İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı Mc. O. 000074/1.

Atıf Bilgileri


ERSOY, Ersen. "MAHZENÜ'S-SAFÂ KENZ-İ DÜRER-İ ZİKR-İ ŞU'ARÂ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mahzenu-s-safa-kenz-i-durer-i-zikr-i-su-ara. [Erişim Tarihi: 09 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 KURRETÜ’L-EBSÂR / TÂRÎH-İ NEV-PEYDÂ Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
2 HEŞT BEHİŞT FÎ TÂRÎHİ KOSTANTİNİYYE Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
3 LÜBBÜ'T-TEVÂRÎH (SA'ÎD) Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
4 TUHFETÜ'L-MUSTAFÂVİYYE FÎ BEYÂNİ AHVÂLİ KABUDÂNÂTİ'D-DEVLETİ'L-ALİYYETİ'L-OSMÂNİYYE Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Öğr. Üyesi DAVUT ADLIĞ
Görüntüle
5 ZÜBDETÜ'L-AHBÂR EL-MÜTA'ALLİKA Bİ'L-BİHÂR Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
6 GÜL-İ ZÎBÂ Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
7 GÜLŞEN-İ MÜLÛK Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
8 METNÜ'T-TEVÂRÎH Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
9 TÂCÜ’L-KAVÂNÎN Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
10 RAVZATÜ'L-ENFÜS Fİ'T-TÂRÎH Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
11 ZÜBDETÜ'T-TEVÂRÎH (SA'ÎD) Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
12 TÂRÎH-İ DÜVEL VE MÜLÛK Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Öğr. Üyesi DAVUT ADLIĞ
Görüntüle
13 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
14 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
15 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
16 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
17 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
18 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
19 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
20 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
21 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
22 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle