Celvetî sûfîsi Aksaraylı Seyyid Hasan Rızâyî tarafından yazılmış bu eser, Aziz Mahmûd Hüdâyî’ye duyulan derin ve içten sevginin bir tezahürü olarak yazılmış ve onun nezdinde bütün Celvetî sûfîlerine armağan edilmiştir. Menâkıb-nâme hüviyeti taşıyan eser, Arapça olarak kaleme alınmıştır. Yüksek lisans tezine konu olan ve tercümesi yapılan eser (Çağırıcı 2006) hakkında biyografik ve bibliyografik kaynaklarda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Eserin şu ana kadar tek nüshası tespit edilebilmiştir. İbrahim Hakkı Konyalı Kütüphanesi 66 numarada Rızâyî külliyatı içerisinde 177a-198b varakları arasında bulunmaktadır. Tercümesinden anladığımız kadarıyla eser içerisinde Türkçe manzumeler de vardır. Müellif hattı olduğu belirtilmekte ve müellifin ifadeleri dikkate alındığında 1063/1652 yılından sonra bitirildiği anlaşılmaktadır. Rızâyî, Tezkiretü’s-Sâlikîn adlı eserinde (22a) Mahmûdiyye’den bahsetmekte, Zâkir Mahmûd Efendi aracılığıyla Hüdâyî’nin torunu Şeyh Mes’ûd Efendi’ye takdim ettiğini söylemektedir. Sözü edilen ziyaret ve takdim Mahmûdiyye’de de anlatılmıştır. (Çağırıcı 2006: 39-42/65/79/81; Cankurt 2014: 109/111; Cankurt 2015: 130; Cankurt 2021: 173)

Müellif, eserine dönemin sultanı I. İbrahim’e dua ederek başlamaktadır. Daha önce memleketi Aksaray’da görüşüp tanıştığı ya da karşılaştığı âlimlerin, kadıların, gazilerin, sâliklerin ve evliyanın isimlerini tahrir ettiğini söyleyen şair, diğer beldelerde gördüğü mühim şahsiyetlerden söz etmenin ve onların adlarını eserlerinde zikretmenin manevî bir borç ya da bir vefa göstergesi olduğunu söylemektedir. Kadılık yaptığı ve çeşitli vesilelerle bulunduğu İstanbul, Aksaray, Koçhisar, Denizli, Aydın, Nazilli, Tire, Hama, Humus, Sermin, Halep, Antep, Diyarbakır, Amasya, Zile, Niksar, Kars, Çorum, Kırşehir, Niğde-Bor, Kayseri, Karaman (Larende), Konya-Ereğli, Antalya, Ankara-Ayaş, Konya-Akşehir, Afyon, Malatya ve Sivas gibi muhtelif bölgelerde görüştüğü dinî, tasavvufî ve siyasî kişiliklere eserinde yer veren müellif, söz ettiği şahıslarla kurduğu diyalogları ve bir kısım anekdotları sıralamaktadır. Anlatıların merkezinde kendisi olduğu için eser otobiyografi ve hatırat niteliği taşımakla beraber devrin sosyal ve siyasal hayatına dair veriler sunduğundan tarihî hüviyete de haizdir. (Çağırıcı 2006: 39-42; Cankurt 2014: 110-119; Cankurt 2015: 131-139)

Şairin biyografisi için bk. “Rızâî, Hasan Rızâî-i Aksarâyî”.Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/%20madde-detay/rizai-hasan-rizaii-aksarayi