Ali Şîr Nevâyî’nin ölümünden hemen önce 1500 tarihinde yazdığı nasihatname-siyasetname türünde bir eser.

Adını “Gönüllerin/Kalplerin Sevdiği” olarak Türkçeye aktarılabilecek eser, Zeki Velidi Togan tarafından küçük bir Kutadgu Bilig olarak vasıflandırılmıştır. Eser, giriş bölümünden sonra üç ana bölümden oluşur; bu bölümlerin her biri de kendi içinde ara başlıklara ayrılır. Birinci bölümde devletin en üst yöneticisi olan hakandan başlayarak çeşitli devlet görevlileri ile meslek erbabı konu edilmiş, olumlu-olumsuz örneklerle makam sahiplerinin nasıl olması ve nasıl olmaması gerektiği üzerinde durulmuştur. Eserin siyasetname diyebileceğimiz bu bölümünde kırk ara başlık altında kırk makam sahibi ve meslek mensubu ile ilgili düşünceler aktarılmıştır. İkinci bölümde ise insan hayatında önem arz eden çeşitli konular üzerinde durulmuştur. Çeşitli hikâyelerle de desteklenen bu bölümde on konu başlığı yer alır. Nasihatname niteliğindeki son bölümde ise yüz yirmi yedi “tembih” vardır. Her tembihte başka bir konuya değinilmiş ve hemen her tembihin ardında bir beyit veya dörtlük yazılmıştır.

Nevâyî eserin giriş kısmında Tanrı’ya hamt, Hz. Peygamber’e övgü, ashaba saygı ifadelerinden sonra “... Bazen Allah korkusuyla yaşayanların mescidinde onların ayağının bastığı yere yüz koydum ve çok secde etmekten dolayı alnımın derisini soydum, bazen safa tekkesinde yaşayanların ibriğine su doldurmak suretiyle şeref sahibi oldum ve bazen yokluk manastırı (dünya) sakinlerinin şarabından içerek değer kazandım, bazen alçakların önünde hor görüldüm ve bazen rezillerin karşısında itibarsızlık gördüm, bazen aşk yurdunda kaygısız görünüp insan öldüren peri yüzlüler için kendimi helak ettirdim ve bazen deliler mahallesinde reziller boynuma tokat vurdu ve çocuklar başıma taş yağdırdı...” cümleleriyle hayatı boyunca karşılaştığı durum ve olayları edebî bir biçimde anlatır. Nevâyî’nin yaşadıkları ve mücadeleleri düşünüldüğünde bu ifadelerin, bir şairin alışılagelmiş sıradan yakınmaları olmadığı söylenebilir.

Yazar eserinin birinci bölümünün baş kısmına “Bu kısım, insanların durumlarının, eylemlerinin, sözlerinin nasıllığıyla ilgilidir ve kırk başlığa ayrılmıştır.” ifadesini koymuştur. Bu bölümde yer verilen başlıklar şunlardır: Âdil Hakanlar Hakkında, İslam Beyi Hakkında, Uygun Olmayan Naipler Hakkında, Zalim, Cahil ve Fâsık Hakan Hakkında, Vezirler Hakkında, Uygun Olmayan Sadrlar Hakkında, Bozguncu ve Ahlaksız Olup da Kahramanlık Nutukları Atanlar Hakkında, Çavuşlar Hakkında, Kolcular Hakkında, Hakanın Ulusunun da Kendine Benzeyeceği Hakkında, Şeyhülislam Hakkında, Kadılar Hakkında, Fakih Müftüler Hakkında, Müderrisler Hakkında, Hekimler Hakkında, Nazım Gülistanının Güzel Öten Kuşları ve Bunların Kaça Ayrıldığı Hakkında, Kâtipler Hakkında, Çocuk Okutanlar (Öğretmenler) Hakkında, İmamlar Hakkında, Müezzinler Hakkında, Hafızlar Hakkında, Saz ve Ses Sanatçıları Hakkında, Hikâye Düzen ve Hikâye Anlatanlar Hakkında, Öğüt Veren Vaizler Hakkında, Müneccimler Hakkında, Ticaret Ehli Hakkında, Şehirdeki Esnaf Hakkında, Pazarcı Esnafı Hakkında, Diğer Meslek ve Sanat Ehli Hakkında, Emniyet Müdürü, Başçavuş ve Gardiyan Hakkında, Çiftçilik Hakkında, Yetimler ve Onların Haklarını Yiyen Alçaklar Hakkında, Garipzadeler (Çingeneler) Hakkında, Geveze Dilenciler Hakkında, Kuşçu ve Avcılar Hakkında, İhtiyaçları Karşılandığı Hâlde Nankörlük Eden Hizmetçiler Hakkında, Kocalık Sıfatı ve Hanımlar Hakkında, Riyakâr Şeyhler Hakkında, Ayyaşlar Hakkında, Dervişler Hakkında. Bu bölümde üzerinde durulan bu başlıklar, görüleceği üzere on beşinci yüzyıl toplumunu oluşturan hemen bütün kesimleri kapsar. Nevâyî, belirtilen bu başlıklar altında her bir kesimle ilgili düşüncelerini gayet açık biçimde yazmış ve zamanın sosyal yapısını hemen bütünüyle eserine yansıtmıştır.

Eserin ikinci bölümünün başlığı “Övülmeye Değer Hareketler ve Hoş Olmayan Olaylar” biçiminde belirlenmiş ve on kavram üzerinde durulmuştur. Bu kavramlar; tövbe, züht, tevekkül, kanaat, sabır, tevazu, zikir, teveccüh (Tanrı’ya yönelme), rıza ve aşk olarak belirlenmiş, her biriyle ilgili düşünceler ifade edilmiştir. Belirtilenlerden anlaşılacağı üzere birinci bölümün hedef kitlesi bütün olarak toplum ve kamu düzeni, ikinci bölümün hedefi ise bireylerin iç dünyasıdır.

Son bölüm “Övgüye Değer Eylemlerin Sonu ve Yergiyi Hak Eden Hisler” başlığını taşımaktadır. Bölümün girişinde makam arzusundan, bilgin ile cahilin durumundan söz edilir. Bu bölümde “Tembih” notuyla belirlenen ara başlıklar altında yüz yirmi yedi tembih yer alır. Bu tembihlerin her biri bir konunun işlendiği, bazı konuların ise birden fazla tembihle gündeme alındığı görülür. Tembihlerde işlenen konulardan bazıları şunlardır: Kişinin kendi nefsini düşünmesi, erkeklerin süslenmesi, kendini beğenme, çok konuşma, Tanrı, kibirlenme, bağış yapma, iyiliğe karşı kötülük yapılması, el açıklığı ve çaba, vefa/vefanın sürekli olması, yumuşak huylu olma, Tanrı dostları, gönül gözü açık olma, zalim/mazlum, şehvet, sonlu olana gönül bağlama, aşk, nimete kusur bulma, dostluk, gönül, hakanların durumu, bozgunculuk yapan bilgin, kötülere gösterilen lütuf ve cömertlik, bilim, cimri vb.

Nevâyî’nin bu son eseri, Türk kültür tarihi açısından son derece önemlidir. Orhun Yazıtları ve Kutadgu Bilig gibi siyasetname türünün bir örneği olarak kabul edilebilecek olan bu eser, yazarının hayatı boyunca deruhte ettiği önemli devlet görevleri yanında doğrudan kültür hayatının içinde, hatta bu hayatın yönlendiricisi oluşu, toplumu çok iyi tanıması, halkın sorunlarını iyi bilmesi dolayısıyla edindiği deneyimleri de yansıttığı bir eser izlenimi verir. Eserde dikkat çekici bir karamsarlık görülür. Özellikle ilk bölümde ele alınan devlet görevlileri ve çeşitli meslek mensupları değerlendirilirken sıkça olumsuz vasıflar üzerinde durulur. Âdil olmayan hakan, işini düzgün yapmayan vezirler, rüşvetçi kadılar, halka zulmeden güvenlik görevlileri, riyakâr şeyhler vb. söz konusu edilmiş ve toplumun sağlıklı olması, varlığını sürdürebilmesi için bunların düzeltilmesi gerektiği özellikle vurgulanmıştır.

Eserin giriş kısmında ağır bir dil kullanıldığı, daha sonraki bölümlerde ise dilin daha yalın olduğu ve pek çok atasözüne yer verildiği görülür. Eser 1873 yılında İstanbul’da Ahmet Vefik Paşa tarafından Çağatay Türkçesiyle yayımlanmış, Türkiye’de ise üzerinde lisans, yüksek lisans ve doktora tezleri yapılmış, 1948’de Moskova’da metin olarak yayımlanmış, Özbekistan’da da farklı zamanlarda yayınları yapılmıştır. Eserin Süleymaniye Fatih 4056 ve Topkapı Revan 808 numaralarla kayıtlı külliyat nüshaları dışında da çeşitli kütüphanelerde yazma nüshaları bulunmaktadır. Bu nüshalarla ilgili bilgileri Agâh Sırrı Levend, yayımladığı bir makaleyle göstermiştir.

Yazarın biyografisi için bk. "Alî Şîr Nevâî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-sir-nevai