MAHABBET-NÂME (ÖRFÎ)
manzum aşk hikâyesi
Örfî, Mahmûd Ağa (d. 1116/1705 - ö. 1192/1778)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Edirneli şair Örfî Mahmûd Ağa’nın (d. 1116/1705 - ö. 1192/1778) kendi başından geçtiği izlenimini veren hüzünlü bir aşk hikâyesini anlattığı kısa mesnevi. 149 beyitten meydana gelen Mahabbet-nâme, aruzun “mefâîlün mefâîlün feûlün” kalıbıyla yazılmıştır. Mesnevinin 64-74. beyitler arasındaki “Hulâsa-ı ‘Işk-ı Hakîkat” başlıklı murabba aruzun “fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbıyla yazılmıştır. 117-141. beyitler arasındaki mersiye ise aruzun “mefûlü fâilâtü mefâîlü fâilün” kalıbıyla yazılmış bir terkîb-i benddir. Eserin 1-6. beyitleri tevhîd, 7-19. beyitleri na‘t, 20-27. beyitleri sebeb-i te’lîf, 28-140. beyitleri hikâyenin anlatıldığı bölüm ve 141-149. beyitleri hâtimedir.

Mesnevinin konusu dar kapsamlı bir aşk hikâyesidir. Örfî, bir güzelin aşkıyla deliye döndüğünü, aklına Leylâ ve Mecnûn hikâyesi gelince onların hallerinin kendi aşkına benzediğini düşünüp teselli bulduğunu ve bu mesneviyi yazmaya karar verdiğini söyler. İlk önceleri sevgilisinin kendisine ilgi gösterdiğini, evine gizlice gelip sabaha kadar beraber oturduklarını, kızın aşkıyla şiirler yazdığını fakat aralarında asla vuslat olmadığını anlatır. Örfî ile arasındaki aşktan haberdar olan kızın annesi, kızını azarlar ve görüşmelerini yasaklar. Örfî, bu olaydan sonra gece gündüz ağlamaya, ah etmeye, ayrılık derdiyle gazeller söylemeye başlar. Onun bu perişanlığını görenler hâline üzülüp acırlar. Böyle perişan hâli devam eden Örfî, birden kendine gelir ve bir güzele duyulan aşkın gerçek aşk olmadığını, Allah’tan başka her şeyin fânî olduğunu anlayarak hakiki aşka ulaşır. Bu sefer de kıza aşk ateşi düşer ve feryâd ü figân ederek Örfî’den vuslat talep eder. Bu kez de Örfî, naz eder ve dilberi dize getirmenin şevkiyle âşıklıktaki iddiasını anlatan bir murabba söyler. Örfî’nin bu hallerini gören arif bir dostu ona sevdiğiyle evlenmesini nasihat eder. Gönlüne tekrar cânân arzusu düşen Örfî, annesine derdini açar. Haberciler gönderilip düğün hazırlıkları başlayınca bir yıl süren ayrılık sona erer ve nikâhları kıyılarak birbirlerine kavuşurlar. Vuslatın arkasından firkat gelir. Nikâhtan iki yıl sonra kızın vebadan ölmesi üzerine Örfî, kızın güzelliklerini ve aşkının büyüklüğünü anlattığı bir mersiye söyler. Aşk sırrını çözdüğünü, gerçek aşkın ilahi aşk olduğunu anlatır. Bu eseri yazmasındaki sebebin Leylâ ve Mecnûn hikâyesi olduğunu tekrar ederek okuyanlardan hayır dua ister ve hikâyesini bitirir. Küçük bir hikaye olmakla beraber şairin Leylâ vü Mecnûn mesnevisinden etkilendiği motifler; kızın annesinin durumu öğrenip görüşmelerini yasaklaması, Örfî’nin Mecnûn gibi perişan olup kendini kaybetmesi, ayrılık acısıyla şiirler söylemesi, mecazi aşktan hakiki aşka ulaşması ve sevgilisinin vuslat teklifini reddetmesidir.

Mesnevinin mevcut tek nüshası, Edirne Selimiye Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü 2195 numarada kayıtlı mecmuanın 85b-89b varakları arasındadır. Mahabbet-nâme, Müberra Gürgendereli tarafından yayınlanmıştır (2002).

Şairin biyografisi için bk. "Örfî, Mahmûd Ağa". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/orfi-mahmud-aga

Eserden Örnekler


Bizim ile meger hem-hâl imişler
Kemâl-i ışk ile abdâl imişler

Anın çün kıssa-i Mecnûn u Leylâ
Sebebdir olmaga bu resme inşâ

Perî-ruhsâre bir pâkîze duhter
Cemâlin arz edip ol mâh-peyker

Nigâh-ı mestine aslâ bakılmaz
Şerâr-ı aşkına kim var yakılmaz

Nigâh etdim ana iffetle tenhâ
Gönül varını etdi cümle yagmâ

Nazar kıldım o hüsn-i dil-firîbe
Bana el verdi hâlât-ı garîbe

Beni evvel nazara aldı ol yâr
Ne çâre eyler oldum nâliş ü zâr

Gelürdi hâneme tenhâca dildâr
Tekellüfsüz iderdi arz-ı dîdâr

Gice tâ subha dek bir yirde ammâ
Mecâzî hâleti yog idi hâşâ

Verirdi hüsnü bana dürlü hâlât
Bu şevke nazm ederdüm nice ebyât (Gürgendereli 2002:96).

.......

Bir melek-sîmâya oldum mübtelâ
Ben niyâz etdikçe nâz etdi bana
Şimdi ben nâz eylerim dilber ricâ
E’s-salâ erbâb-ı aşka e’s-salâ

Bir ten içre çünki olmaz iki cân
Ben beni sevdim meger bunca zamân
Bana meftûn eyledim yâri hemân
E’s-salâ erbâb-ı aşka e’s-salâ (Gürgendereli 2002:99).

.......

Varıp âdâb ile etdim ziyâret
Ayagına yüzüm sürdüm o sâ‘at

Mübârek dîdesi eşk ile toldu
Münevver ruhları gül gibi soldu

Yeter âh eyleme künc-i belâda
Erişdirdi sizi Mevlâ murâda

Müheyyâ ol yeter zâr etme tenhâ
Netîce buldu bu pâkîze sevdâ

Çün ol gül-gonce-i bâg-ı letâfet
O gül-ruhsâr-ı gülzâr-ı melâhat (Gürgendereli 2002:101).

Kaynakça


Gürgendereli, Müberra (2002). "Örfî Mahmûd Ağa ve Mahabbetnâme Mesnevîsi”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. (6): 85-106.

Atıf Bilgileri


Gürgendereli, Müberra. "MAHABBET-NÂME (ÖRFÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mahabbet-name-orfi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ÖRFÎ) Örfî, Mahmûd Ağa Prof. Dr. Lokman Turan
Görüntüle
2 MAHABBET-NÂME (ÖRFÎ) Örfî, Mahmûd Ağa Prof. Dr. Lokman Turan
Görüntüle
3 MEVHÛMÜ'T-TEVÂRÎH (ÖRFÎ) Örfî, Mahmûd Ağa Prof. Dr. Lokman Turan
Görüntüle
4 EDİRNE TARİHÇESİ / BERÂY-I ŞEHR-İ EDİRNE (ÖRFÎ) Örfî, Mahmûd Ağa Prof. Dr. Lokman Turan
Görüntüle
5 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
6 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
7 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
8 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
10 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
12 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
13 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
14 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle