MÂ-HAZAR-I MEHMED MURÂD / ŞERH-İ PENDNÂME (MURÂD)
Feridüddin Attâr'ın Pendnâme isimli Farsça eserinin Türkçe şerhi
Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd (d. 1203/1788 - ö. 1264/1847)

ISBN: 978-9944-237-87-1


İranlı meşhur şair ve mutasavvıf Ferîdüddin Attâr'a atfedilen Pendnâme isimli Farsça manzum esere Nakşibendi şeyhi Mehmed Murâd (ö. 1845) tarafından yapılan Türkçe şerh. Yarım sayfalık bir hamdele ve salveleden sonra eserinin sebeb-i telifini izah eden şarih, Murâd Molla Tekkesi'nde şeyhlik görevini ifa ederken öğrencilere verdiği dersler kapsamında Pendnâme'yi de yüz defadan fazla okuttuğunu, kendisinden evvel bu esere birçok şerhin yazılmış olduğunu ancak teberrüken kendisinin de bir şerh yazmak istediğini belirtir. Bu sebebe binaen oluşan şerhte önce kaynak metin beyit birimiyle kaydedilmiş, sonrasında bu beyit şerh edilmiştir. Yapılan şerh, daha ziyade anlamı önceleyen bir şerh olup açımlanmış ve genişletilmiş bir tercümeden öteye gidememektedir. Bu itibarla klasik şerh geleneğinde olduğu üzere şerh edilen metindeki kelimelere yönelik yoğun filolojik ve semantik açıklamaların olduğu bir şerh değildir. 

Arap harfli baskısının sonunda yer verdiği kapsamlı tercümeihâlinin sonunda şarih sözü şerhine getirip burada eserini kaleme alırken kaynak olarak sadece Pendnâme metnini kullandığını, Pendnâme'nin diğer şerhleri ya da sözlüklere müracaat etmeden sadece zihninden bu şerhi kaleme aldığını beyan eder (Mehmed Murâd 1252/1836: 266). 

Zekiye Güntan, şarihin Müzîlü'l-Hafâ adlı eserini kaynak göstererek Mâ-Hazar'ın Sultan Abdülmecid'e takdim edilip bu padişahın fermanıyla eserin Matbaa-yı Âmire’de tab’ olunarak çeşitli illere gönderildiğini belirtmektedir (2009: 69).

Eserin ismi bazı baskılarda "Kitâbu Mâ-Hazar Şerh alâ Pend-i Attâr" olarak görünmekteyse de bizzat şarihin kendisi yukarıda bahis mevzuu olan otobiyografisinde eserine "Mâ-Hazar-ı Mehmed Murâd" ismini verdiğini ifade etmektedir (Mehmed Murâd 1252/1836: 266).

Müellif hattı Süleymaniye Ktp. Mehmed Arif 260 numarada kayıtlı eserin Özege Kataloğu'na göre Arap harfli dokuz baskısı yapılmıştır (Şentürk 2020: 31/188-189). Eserin bu baskılarından biri (kuvvetle muhtemel ilki) Safer 1252 (Haziran 1836) tarihinde Sahaflar Şeyhizâde Mehmed Es'ad'ın marifetiyle gerçekleştirilmiş olup bu baskının sonunda şarihin hacimli bir otobiyografisi (tercümeihâli) yer almaktadır.

Eser üzerinde bir yüksek lisans tezi yapılmışsa (Erkan 2010) da bu çalışmada eserin Arap harfli baskıları dikkate alınmamıştır. Ayrıca Muhammet Altaytaş ve Emir Hüseyin Yiğit de 1304 Matbaa-i Osmâniye baskısını esas alarak eseri neşretmişlerdir (2012).

Yazarın biyografisi için bk. "Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/murad-seyh-haci-mehmed-murad    

Eserden Örnekler


İlm eger endek buved hâreş me-dâr

Z'anki dâred ilm kadr-i bî-şümâr

İlm-i şerîf her ne kadar az olur ise anı hor tutma. Andan içün ki ilm sayısız kadr ü şeref tutar. Ve dahi ilm-i şerîfdendir ulemâya ve kitâblara ta'zîm eylemek ve ulemâyı dahi anın ilminden ne olur diyü tahkîr etmek lâyik degildir.

Renc-i endek râ be-kun gam-hâregî

Ver ne bînî acz der-bîmâregî

Az illet içün gam yiyicilik eyle yohsa hastelikde acz görürsün. Ya'nî illet ve derd nümâyân olmağa başlayınca çâre ve ilâcını cüst ü cû eyle ve ihmâl itme. Sonra illet tezâyüd ider ve mu'âlecesi müşkil olur. (Şeyh Mehmed Murâd 1252: 93).  

Kaynakça


Erkan, Adil (2010). Mâ-Hazar Adlı Pendnâme Şerhinin Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.

Güntan, Zekiye (2009). XIX. Yüzyıl İstanbul Mutasavvıflarından Muhammed Murad Nakşibendî ve Hülâsatü'ş-Şürûh İsimli Mesnevî Şerhinden İlk 1001 Beytin Tahlîli. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Şentürk, M. Hüdai (2020). "Murad Nakşibendî". İslam Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: 188-189.

Şeyh Mehmed Murâd Nakşibendî (1252/1836). Mâ-Hazar-ı Mehmed Murâd. İstanbul: Dârü't-Tıbâ'ati'l-Âmire.

Şeyh Mehmed Murâd Nakşibendî (2012). Kitab-ı Ma-hazar, şerh-i ala Pend-i Attar : Pendname-i Attar Şerhi. hzl.Muhammet Altaytaş ve Emir Hüseyin Yiğit. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.

Atıf Bilgileri


Yazar, Sadık. "MÂ-HAZAR-I MEHMED MURÂD / ŞERH-İ PENDNÂME (MURÂD)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ma-hazar-i-mehmed-murad-serh-i-pendname-murad. [Erişim Tarihi: 30 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (MURÂD) Murad, Mehmed Murâd Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil
Görüntüle
2 HÜLÂSATÜ’Ş-ŞURÛH FÎ NİHÂYETİ’L-VUZÛH (MURÂD) Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
3 ŞERH-İ TUHFE-İ ŞÂHİDÎ (ŞEYH HACI MEHMED MURÂD NAKŞİBENDÎ) Murad, Mehmed Murâd Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil
Görüntüle
4 RİSÂLETÜ'S-SEKALEYN (MURÂD) Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 MU'ÎNÜ'L-VÂ'İZÎN (MURÂD) Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 ŞERH-İ KASÂİD-İ MEVLÂNÂ ŞEVKET (MURÂD) Murad, Mehmed Murâd Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil
Görüntüle
7 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
8 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
9 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
10 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
11 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
12 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
13 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
14 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
15 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
16 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle