Sünbülzâde Vehbî’nin (d. 1133/1720-21 - ö. 1224/1809) oğlu Lutfullah’a öğüt vermek amacıyla nasihatnâme türünde, “fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilün” kalıbıyla kaleme aldığı 1181 beyitlik mesnevi. Vehbî, mesnevisini 1205/1790-91’de, oğlu Lutfullah 24 yaşını doldurduğu zaman hasta yatağında iken bir haftada yazmış, eserinin adını da oğlunun adından hareketle Lutfiyye koymuştur. Lutfullah’a ellili yaşlarında sahip olan Vehbî, bu yaşta bir erkek çocuğa sahip olmanın mutluluğuyla oğlunun eğitim-öğretiminde azami titizlik göstermiş, babanın vereceği öğütlerin bir ömür boyu faydalı olacağını düşünerek oğluna hitaben bir nasihat kitabı yazmaya karar vermiştir. Vehbî, eseri yazarken kendisinden yüz yıl önce yazılmış Nâbî’nin Hayriyye’sinden etkilenmiştir.

15 beyitlik tahmid ve naat bölümüyle başlayan eserde, 95 başlık altında sosyal hayatın hemen her konusundan bahsedilmiştir. “Der-Hitâb-ı Ferzend-i Hîş”, “Der-Fezâ’il-i İlm-i Şerîf”, “Der-Ta‘zîm-i Üstâd”, “Der-Şi‘r ü İnşâ”, “Der-Libâs-ı Edîbâne” gibi konu başlıkları altında; toplum içinde nasıl davranılması gerektiği ve ahlâk kurallarının neleri emrettiği anlatılmış, çeşitli meslekler ve meslek sahiplerinin eksik yönlerine işaret edilerek meslek seçiminin incelikleriyle ilgili tavsiyelerde bulunulmuştur. Ayrıca ilmin değeri, hoca hakkının önemi ve çeşitli ilimler hakkında bilgi verilip tercihen tefsir, hadis, fıkıh ve tıp ilimlerinin iyi öğrenilmesi gerektiği vurgulanmıştır (Beyzadeoğlu 2004: 26). Vehbî’ye göre tıp, mantık, tasavvuf, ferâset, edebiyat, tarih-siyer gibi ilimler, şiir-inşâ, güzel yazı-imlâ gibi kitâbet konuları bilinmesi ve öğrenilmesi gereken hususlardır. Kitapta hikmet, hendese, ilm-i nücûm, kimya, simya, ta‘vir (define bulma sanatı), kırtasiye, tılsım, sihir, himyâ (bir çeşit simya) ve ihfâ (aynı ortamda bulunduğu halde kişinin kendini başkalarından gizleyebilmesi) gibi “bâtıl” ilimlerden bahsedilirse de bunlardan uzak durulması istenir. Mûsikinin ruhlara esenlik verdiği, ancak yine de bunu meslek edinmemek gerektiği ayrıca öğütlenir (Bilgin 2003: 236). Eserde taassup, riya, yalan, alay, dedikodu, kibir, cimrilik, insafsızlık ve müsriflik gibi olumsuz davranışlar eleştirilirken konuşma ve giyinme adabı, çeşitli meslek kuralları, ev düzeni, evlilikte eş seçimi, komşuluk, hizmetinde çalışanlara iyi muamele gibi konularda yol gösterici nasihatler verilmiştir (Beyzadeoğlu 2004). Lutfiyye, kendi döneminde medreselerde ve rüştiyelerde o günün gençliğini terbiye maksadıyla okutulmuş ve halk tarafından itibar görmüş bir öğüt kitabı olup çocuk eğitimi tarihimiz için de önemli bir kaynaktır.

Lutfiyye’nin yurt içi ve yurt dışı olmak üzere toplam 54 yazma nüshası tespit edilmiştir (Alıcı 2011). Ayrıca eserin ilki 1252 tarihli olmak üzere birçok taş baskısı yapılmıştır (Beyzadeoğlu 2004). Metin, Süreyya Ali Beyzadeoğlu tarafından (1994, 2004, 2016 2019, 2022) neşredilmiştir. Daha sonra Gülcan Tanıdır Alıcı da (2011) metni yayımlamış, eser üzerine 4 yüksek lisans tezi (Kalkan 2012, Güler 2015, Sarıoğlu Çevik 2019, Aldanır 2022) hazırlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Sünbül-zâde, Vehbî Mehmed Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sunbulzade-vehbi-mehmed-efendi