Şeyh Hasan Hüsameddin Uşşâkî’nin (d.1475 -ö.1594) halifelerinden Şeyh Memî Cân Saruhânî’ye ait Türkçe tasavvufî eser. Eser tarîkatin kaide ve usûllerini açıklamaktadır. Eserin en eski nüshası olduğu tespit edilen Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Selim Ağa Hüdai Efendi koleksiyonunda bulunan yazma, 62 varak olup, sayfalar 1‘den 123’e kadar numaralandırılmış olup eserin yazım tarihi 1589’dur (Kara 2020:14). Memî Cân Efendi, Sultan III. Murad’a (d.1546 -ö.1595) mücadele yolunda güç vermesi, yolunu aydınlatması bakımından bazı meseleleri ihtiva eden bu eseri takdim etmiş ve kendisinden kabulünü istemiştir. Memî Cân Efendi eserin konusu hakkında “tarîkat usûlünün bir kısım esaslarını ifade eden bir risaledir, hâlis akîde ve dürüst irâde sahibi bu fakîre ifade olunup yazdırıldı” diyerek bilgi vermiştir. Eserde nefis, tarîkat, seyr ü sülûk, tevhîd, zikir, esma ve sıfat, hakîkat-i Muhammediyye, ilk taayyün, şerîat-tarîkat ve hakîkat kavramlarını izah etmektedir. Bunun yanı sıra insanlığın ortaya çıkışı, soylarının meydana gelmesi, zahir ve batın âlem, Allahu Teâlâ’nın âlemi yaratması, fırka-i naciye, nefis mertebeleri ve sıfatları gibi konulardan bahsetmektedir. Metin, Arapça ve Farsça terkiplerle yazılmış, anlatımda zengin bir kelime dağarcığı kullanılmıştır (Kara 2020: 10-11). Seyyid Alizâde’nin (d. ? – ö. 1524) Şirʿatü’l- İslâm adlı kitabından nakiller, Ferîdüddin Attâr (d.1142-1145– ö.1221) ve Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (d.1207– ö.1273) gibi sûfîlerden alınan beyitlerle süslenen kitapta daha çok ibadetlerin faziletleri üzerinde durulmuştur. Eserin 5 nüshası bilinmektedir (Kılıç 2004: 86-87). Kara (2020) tarafından, eserin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti nüshası dışındaki diğer nüshaları yüksek lisans tezinde tahkik edilmiştir. Çalışılmayan nüsha, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kıbrıs Ktp. Türkçe Yazmalar 14 koleksiyonundadır (Kara 2020: 13).

Şairin biyografisi için bk. “Memî Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/memi-can-efendi-seyh-muhyiddin