Hersekli Ârif Hikmet Bey’in dinî, tasavvufî, ahlaki konularda kaleme aldığı makalelerden oluşan mensur eseri. 19. yüzyıl edebiyat mahfillerinden Encümen-i Şuarâ’nın en genç üyesi olarak dikkat çeken ve Türk edebiyatında daha çok şairliğiyle tanınan Hersekli Ârif Hikmet Bey’in düşünce dünyasını yansıtması bakımından önemli bir fikrî eser olan Levâyihü’l-Hikem’in dili, yoğun şekilde kullanılan Arapça ve Farsça kelimelerden / terkiplerden dolayı oldukça ağdalıdır.

Levâyihü’l-Hikem, Hersekli Ârif Hikmet’in fikir dünyasını tamamlayan Levâmi’ü’l-Efkâr, Sevânihü’l-Beyân ve Misbâhü’l-Îzâh adlı diğer üç fikrî eseriyle birlikte düşünülmeli ve değerlendirilmelidir. Adından da anlaşılabileceği üzere hikemî bir eser olan Levâyihü’l-Hikem’de, daha çok felsefî, tasavvufî, dinî ve ahlaki konulara değinen Hersekli Ârif Hikmet, bu eserin devamı veya tamamlayıcısı durumunda olan diğer üç eserinden Levâmi’ü’l-Efkâr’da kültürel ve edebî konuların yanı sıra siyasal ve sosyal meseleleri de ele almıştır. Sevânihü’l-Beyân’da ise yazarın Tanzimat devrindeki toplumsal ve siyasî meselelere yoğunlaştığı görülmektedir. Yazar, Misbâhü’l-Îzâh adlı eserinde ise terakki için devlet ve millete düşen vazifeleri Doğu-Batı ekseninde mütalaa etmektedir.

Levâyihü’l-Hikem adlı eserdeki yazılar, dönemin önemli süreli yayınlarından Resimli Gazete’de 1896 yılında yayımlanmaya başlamıştır. Söz konusu gazetede 16 “lâyiha” yayımlanmıştır.  Diğer taraftan Nilüfer Mecmuası (16. sayı)’nda 1887 tarihinde yayımlanan “lâyiha” göz önüne alındığında, yazarın bu tarihlerden itibaren eserini yazmaya başladığı söylenebilir.

3 Temmuz 1903 tarihinde İbnülemin Mahmut Kemal İnal’ın babası Mehmet Emin Paşa tarafından istinsah edilen el yazması ve Arap harfli 120 varaklık Levâyihü’l-Hikem, 24 “Lâyiha” ve birkaç istitrattan oluşmaktadır. Bu haliyle yıllar boyunca İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi İbnülemin Bölümü TY 10061/01’de (Özdinç 2018: 28) kültür ve edebiyat dünyamızdan uzakta bekleyen Levâyihü’l-Hikem, 2018 yılında Rıdvan Özdinç tarafından yeni Türk harflerine aktarılarak Makaleler / Levâyihu’l-Hikem, Levâmi‘u’l-Efkâr, Sevânihu’l-Beyân, Misbâhu’l-Îzâh adıyla diğer üç eserle birlikte neşredilmiştir.

Yazarın biyografisi için bk. “Hikmet, Hersekli Ârif Hikmet Bey”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hikmet-hersekli-arif-hikmet-bey