LEVÂMİ’Ü’L-EFKÂR (HİKMET)
ilmî-ansiklopedik-edebî eser
Hikmet, Hersekli Ârif Hikmet Bey (d. 1255/1839 - ö. 1320/1903)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ârif Hikmet Bey tarafından kaleme alınan Levâmi'ü'l-Efkâr, kültürel, sanatsal, edebî, toplumsal ve siyasî birtakım konuları mütalaa eden müstakil yazılardan oluşan mensur bir eser. Edebiyat dünyamızda daha çok şair kimliğiyle temayüz eden Hersekli Ârif Hikmet Bey, Levâmi'ü'l-Efkâr adlı eseriyle nasir olarak da güçlü bir edip olduğunu ispat etmiştir. Yazarın eserine ad olarak seçtiği “levâmi’ü’l-efkâr”, fikir parıltıları gibi bir anlama gelmektedir. Eserde yer alan müstakil her bir yazı ise “parıltı” anlamına gelen “lem’a” başlığını taşımaktadır. Eserin adı ve yazıların başlığından da anlaşılacağı üzere Hersekli Ârif Hikmet, şiir, şair, nesir, edebiyat, lisan; cehalet, ilim, din, fen; İslam, terbiye, eğitim; kavmiyet, milliyet, hürriyet, meşrutiyet; medeniyet, terakki gibi çok geniş bir konu yelpazesine dair parıltılı düşüncelerini, 39 makaleyle ortaya koymuştur. Günümüz okuyucusu açısından oldukça ağır ve ağdalı sayılabilecek bir dille kaleme alınan Levâmi'ü'l-Efkâr, Arapça ve Farsça kelimelerle / terkiplerle örülüdür.

Faik Esat, Andelip tarafından çıkarılan İrtika mecmuası (3. sayı)nda 1889’da yayımlanmaya başlayan Levâmi'ü'l-Efkâr’daki “Lem’a”lar, 1903 tarihinde İbnülemin Mahmut Kemal İnal’ın babası Seyyid Mehmet Emin Paşa tarafından iki cilt hâlinde el yazması ve Arap harfli olarak istinsah edilmiştir. “Lem’a” başlıklı 39 yazıdan oluşan eser, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi İbnülemin Bölümü TY 10061/02’de (Özdinç 2018: 28) yer almaktadır. Bir asırdır kültür dünyamıza kazandırılmayı bekleyen eser, 2018 yılında Rıdvan Özdinç tarafından yeni Türk harflerine aktarılarak “Makaleler / Levâyihu’l-Hikem, Levâmi‘u’l-Efkâr, Sevânihu’l-Beyân, Misbâhu’l-Îzâh” adıyla Hersekli Ârif Hikmet’in diğer üç eseriyle bir arada neşredilmiştir.

Yazarın biyografisi için bk. “ Hikmet, Hersekli Ârif Hikmet Bey”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hikmet-hersekli-arif-hikmet-bey


Eserden Örnekler


Tarîk-i medeniyyette terakkî edememiş olan akvâmın lisânları ulûm ve fünûndan hâlî ve bi’l-akis tarîk-i medeniyyette terakkî eyleyenlerin isti‘dâd ve kâbiliyyetleri sa‘y ü gayretleri kadar lisânları ulûm ve fünûn ile mâlîdir, zebân-ı mâder-zâda diyecek yok ise de elsine-i hâliyyeyi hâricden tahsîle çalışmak papağan kuşuna pey-rev olmaktır. Hilye-i ulûm u fünûn ile mütehallî bulunan elsineye gelince; mücerred ‘ulûm-ı lisâniyyeye dalıp o derecede kalmak dahi bir nev‘ papağanlıktır. Kemâlât-ı sahîha-i beşeriyyenin gösterdiği fevâ’id ve fezâ’il-i asliyeye nazaran ulûm-ı lisâniyye maksûd bi’z-zât değildir. ‘Ulûm-ı maksûda İslâmiyyet’çe fünûn-ı şer‘iyye, umûma göre fünûn-ı hikemiyyedir. İhtiyâcât-ı medeniyyeden istiğnâ gayr-ı kābil olmağla biz dahi bilâ-istisnâ fünûn-ı hikemiyyeyi tahsîle mecburuz (Özdinç 2018: 203).

Kaynakça


Hersekli Ârif Hikmet (2018). Makaleler / Levâyihu’l-Hikem, Levâmi‘u’l-Efkâr, Sevânihu’l-Beyân, Misbâhu’l-Îzâh. (hzl. Rıdvan Özdinç), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. 

Atıf Bilgileri


Özbek, Adem. "LEVÂMİ’Ü’L-EFKÂR (HİKMET)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/levami-u-l-efkar-hikmet. [Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (HİKMET) Hikmet, Hersekli Ârif Hikmet Bey Öğretmen Emre Şengül
Görüntüle
2 LEVÂYİHÜ’L-HİKEM (HERSEKLİ ÂRİF HİKMET BEY) Hersekli Ârif Hikmet Bey Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
3 SEVÂNİHÜ’L-BEYÂN (HİKMET) Hikmet, Hersekli Ârif Hikmet Bey Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
4 MİSBÂHÜ’L-ÎZÂH (HERSEKLİ ÂRİF HİKMET BEY) Hikmet, Hersekli Ârif Hikmet Bey Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
5 MECELE'NİN BAZI MEVADDINA DÂİR İNTİKADNÂME (ÂRİF HİKMET) Hikmet, Hersekli Ârif Hikmet Bey Dr. Uğur Arslan
Görüntüle
6 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
7 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
8 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
10 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
11 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
12 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
13 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
14 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
15 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle