Ahmet Mithat'ın 1870-1894 yılları arasında yayımlanan Letaif-i Rivayat serisinin on birinci cüzünü oluşturan roman türündeki eseri. Mekteb-i Sultanî’de birlikte okumuş fakat hayatta mutlu olmak için birbirine zıt beklentileri olan iki gencin macerasını işlemektedir. Senaî, Bursa’da iltizam zengini bir toprak ağasının oğludur. Babası çocukluğundan beri onu devlet kapısında büyük bir memuriyet elde etsin, alafranga şehirliler gibi yaşasın diye yetiştirmiştir. Şinasi ise bir memur oğlu olup şehirde büyümüş ancak gerçek mutluluğun köyde, ekip biçip üreterek yakalanabileceğine inanan bir gençtir. Senaî, okulu bitirdikten sonra bir kaleme memur olur, ancak onun esas meşguliyeti Beyoğlu’nda eğlenmektir. Babasının ölümünden sonra Paris’e gider, kumara alışır, sağlığı bozulur. Sicilya’da bütün parasını haydutlara kaptırdıktan sonra güçlükle İstanbul’a döner. Alafranga usullere çok meraklı Abdülcabbar Bey’i ve onun bir Fransız gibi yetiştirdiği kızı Nusret’i, mürebbiyesi vasıtasıyla kandırarak onunla evlenir. Şinasi, Bursa’da sıfırdan başlayarak kendine bir çiftlik kurar. Uyguladığı modern tarım ve hayvancılık teknikleriyle kısa sürede hem zengin olur hem de yöre halkının takdirini kazanır. Senaî’nin kardeşi Zeliha’yla evlenir, mütevazi ve mutlu bir hayat sürerler. Senaî, evliliğinin ilk zamanlarında son derece sakin bir yaşayışla yeni ailesinin güvenini kazanır. Nusret ailesiyle birlikte damat beyefendiye ait sandıkları uçsuz bucaksız toprakları görmek için Bursa’ya gidince Senaî kayınpederini dolandırarak elde ettiği paralarla İsviçre’ye kaçar. Bir daha da dönmez.

Bahtiyarlık, küçük hacmine rağmen birçok yönden dikkate değerdir. Edebiyatımızda köy hayatına temas eden ilk roman olarak kabul edilir. Şinasi’nin yaşayışı üzerinden köydeki yaşamı anlatan yazar, Senaî üzerinden de Beyoğlu’nun o dönemdeki popüler eğlence kültürü hakkında bilgi verir. Tabiatın içerisinde alnının teriyle çalışarak, üreterek yaşayan Şinasi; sadece tüketen mirasyedi Senaî karşısında idealize edilir. Senaî, edebiyatımızda giderek çizgileri netleşen kötücül, hesapçı, kurnaz ve yıkıcı alafranga tipinin ilk belirgin örneğidir. Nusret ve kardeşinin mürebbiye elinde alafranga terbiyeyle yetişmesi üzerinden Doğu ve Batı’yı eğitim sahasında karşılaştıran yazar, Batılı usullerin daha üstün olduğunu kabullenmiş ancak bu usullerin yaratabileceği olumsuz sonuçları da kardeşler üzerinden göstermiştir. Ayrıca aynı okulda okumuş olmalarına rağmen Şinasi ve Senaî’nin birbirine tamamen zıt davranışları, kişisel eğilimlerin ve aileden gelen telkinlerin kişilerin yetişmesi üzerindeki etkisine dikkat çeker.

Ahmet Mithat Efendi’nin biyografisi için bk. “Ahmet Mithat Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-mithat-efendi