Süleyman Şeyhî Efendi'nin tasavvufi terimleri açıklamak ve bir araya toplamak maksadıyla kaleme aldığı ıstılâhâta dair eser. Yazar, Lemaât-ı Nakşibendiyye’de, şeyhinin ve ikinci şeyhi durumundaki ağabeyi Çelebi İbrahim’in menkıbelerini de anlatmıştır. Bunlara ilave olarak da kendisine kadar gelen Nakşibendiyye silsilesini ve çok çeşitli rüya tabirlerini de alarak eserini bir hayli genişletmiştir. Bu haliyle Lemaât-ı Nakşbendiyye menâkıbname, silsilenâme, ıstılâhât kitabı ve bir tabirnâme olma özelliklerinin tümünü taşımaktadır (Bedir 2010: 57).

Mensur tarzda kaleme alınan metinde, çok sayıda âyet ve hadise yer verilmiştir. Konu başlıkları kırmızı mürekkeple yazılmış olup âyet ve hadisler de kırmızı ile üzeri çizilerek belli edilmiştir. Metinde, uzun cümleler, Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalar dikkat çekmektedir. Müellif giriş kısmında bir tasnif yapmıştır. Eserin her bölümünün sonunda konuyla ilgili bir şiir bulunmaktadır. Bu şiirler genellikle sade bir dille yazılmış olup tasavvufla alakalıdır (Bedir 2010: 104). Nesih yazı ile yazılmış eser 193 varak olup 15 satırdan oluşmaktadır.

Lemaât-ı Nakşbendiyye, mukaddime ile bâb-ı evvel, bâb-ı sânî ve bâb-ı sâlis olmak üzere üç bâb olarak kaleme alınmıştır. Bu üç bâb da toplam on beş fasla ayrılmıştır. Müellif, muhtevayı toplu olarak eserin başında vermektedir. Mukaddime bölümünde müellif, eserini yolun başında olan taliplere kolaylık sağlamak amacıyla yazdığını ifade etmektedir. Bâb-ı evvelde Süleyman Şeyhî Efendi, “azîzlerimiz” dediği şeyhi Hâce Mustafa Şâmi Efendi’nin kimliğini, şahsiyetini, düşüncelerini, kerametlerini, halifelerini ve bazı örnek hallerini ve tavırlarını anlatmaktadır. Aynı şekilde ikinci şeyhi durumundaki Ağabeyi Hâce Çelebi İbrahim Efendi’nin tarikata girişini, icazet alışını, keyfiyyet-i hâllerini nakletmektedir. Süleyman Şeyhî Efendi bu bölümde şeyhini tanıtırken ilgisi dolayısıyla, tarikata girişini ve hilafetini de anlatmaktadır. Aynı şekilde Çelebi İbrahim’i anlatırken kendi hayatı hakkında da dolaylı olarak bilgiler vermektedir. Bâb-ı sânide ise her sâlik ve mürîdin çok iyi bir şekilde bilmesi gereken temel tasavvufi kavramları etkileyici ve teşvik edici bir üslupla îzâh etmektedir. Bu temel kavramları hikmetli bir şekilde tasnif ederek açıklamaktadır. Son olarak bâb-ı sâlis başlığı altında yazılan tabirnâme bölümünde de müellif seyr ü sülûka giren her bir mürîdin, rüya tabiriyle ilgili olarak bilmesi gereken önemli, temel bilgileri beş guruba ayırarak açıklamaktadır (Bedir 2010: 105). Süleyman Şeyhî Efendi eserinde Lemaât’ı 1197/1779 yılı Safer ayının sonlarına doğru tamamladığını belirtmektedir.

Eserin İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde, Süleymâniye Kütüphanesi’nde, Ankara Üniversitesi DTCF Kütüphanesi’nde ve Kütahya Tavşanlı Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi’nde yazma nüshaları mevcuttur. Eser üzerine 2010 yılında Engin Bedir tarafından hazırlanmış bir yüksek tezi mevcuttur.

Müellifin biyografisi için bk. “Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhi-mollazade-seyh-suleyman-seyhi