Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin tasavvufla ilgili çeşitli konuları işlediği mensur eseri. Arapça bir tamlama olan Kûtu’l-Uşşâk’a “Âşıkların rızkı, yiyeceği” anlamı verilebilir. Süleyman Şeyhî’nin dostlarından bazı kimseler, Hâfız-ı Şîrâzî’nin bir beytini şerh eden Keşanlı Zihnî’nin eseri hakkında çeşitli sorular sorarlar. Bu sorulara cevap olması için Süleyman Şeyhî eserini kaleme alır. Müellifin, müritlerini, halkı dinî ve tasavvufi hususlarda aydınlatmak istemesi eserin yazılışının ana gayesidir (Aydemir 1998: 1). Eserin 98 varaktan oluşan tek nüshası Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Hacı Mahmut Efendi Koleksiyonu 2462 numarada bulunmaktadır. 11 Safer 1849/ 6 Ocak 1849 tarihinde istinsah edilen yazmanın müstensihi belli değildir.

Süleyman Şeyhî’nin ileri yaşlarda ve tasavvufi olgunluğunu yaşadığı dönemde tertip ettiği bir eser olması nedeniyle Kûtu’l-Uşşâk önemli bir eserdir. Bir mukaddime, üç tavr ve bir hatime bölümünden meydana gelen eser, belli bir tertip hususiyeti gözetilerek yazılmamıştır. Tasavvufa dair çeşitli konular karışık tarzda ele alınmıştır. Gönle doğan ilhamların kaleme alınması neticesinde eser ortaya çıkmıştır. Tasavvufi konular vahdet-i vücud öğretisi içinde irdelenmiştir. Çeşitli vesilelerle bu öğretiye başvurulmaktadır (Aydemir 1998: 1).

Müellif, mukaddime bölümünde kendi döneminde cereyan eden ulema ile şeyhler arasındaki tartışmalara ve sorunlara ayrıntılı şekilde temas etmiştir. İki taraf arasındaki ayrılıklara ve sorunlara dikkat çekip iki taraf arasındaki farkları ortaya koyar. Müellif, “Allah’ın yüce isimlerinin mazharları” kavramından söz ettiği kısımda her iki tarafı ortak noktada buluşturmaya çalışmaktadır. Müellif kendi döneminde gerçekleşen bu tartışmada tekke mensuplarının uzlaşmacı bir tavır sergilediğini beyan eder (Aydemir 1998: 1). Tavr-ı Evvel bölümünde cem´iyyet-i esmâ kavramı açıklanır. Bu kavramın tarifi, izahatı ve sonuçları ifade edilir. Tavr-ı Sânî’de muhabbet ve mahbûb kavramı dile getirilir. Bu bölümde vahdet-i vücud öğretisi ayrıntılarıyla işlenir. Tavr-ı Sâlis'te o dönemin ölümcül hastalığı taun ve veba konu edilmektedir. Bu bulaşıcı hastalıklardan Hz. Peygamber’in hadislerinden arifane ve vahdet-i vücud öğretisi perspektifinde bahsedilir. Hatime daha önceki kısımlarda işlenen konuların özetini ihtiva etmektedir (Aydemir 1998: 1). Eserde müellifin yaşadığı devre ait tekke ve çevresindeki tartışmalara, dönemin kültür ortamına dair önemli bilgiler elde edilmektedir.

Kazım Aydemir 1998 yılında Köstendîlî Süleyman Şeyhî’nin Kûtu’l-Uşşâk ve Hulâsatü’l-Esrâr Adlı Eserleri başlıklı bir yüksek lisans tezi hazırlamıştır. Bu çalışmada Köstendilli Süleyman Şeyhî Efendi’nin hayatı, tasavvufi şahsiyeti, edebî şahsiyeti üzerinde durulmuş, Kûtu’l-Uşşâk ve Hulâsatü’l-Esrâr’ın tahlili yapılmıştır. Tezin son kısmında Kûtu’l-Uşşâk ve Hulâsatü’l-Esrâr adlı eserlerin metni ortaya konulmuştur.

Şairin biyografisi için bk. “Şeyhî, Molla-zâde Şeyh Süleymân Şeyhî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhi-mollazade-seyh-suleyman-seyhi