KÜS-NÂME / NÂME-İ TÂCÎ-ZÂDE CA'FER ÇELEBİ (CA'FER)
hezl tarzında manzum mektup
Ca'fer, Tâcî-zâde Ca'fer Çelebi (d. Şa’bân 856/Ağustos 1452 - ö. 8 Receb 921/18 Ağustos 1515)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Bir güzele hezl tarzında yazılmış manzum mektup. İsmail Erünsal (1983: LXX) ve Necati Sungur (2006: 43) Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi’nin Kûs-nâme veya Kavs-nâme adlı eserinin şu ana kadar ele geçmediğini belirtirmişlerdir. Her iki çalışmada da kaynak olarak Âşık Çelebi Tezkiresi ile Şakâ’iku’n-Nu‘mâniyye verilmektedir. Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ’da verilen bilgi “… ve hezlden Küs-nâme adlu bir nâmesi vardur” şeklinde (Meredith-Owens 1971: 62a) olup Filiz Kılıç yayınında da eser adı “Küs-nâme” okunmuştur (2010: 461). Şakâ’iku’n-Nu‘mâniyye’nin tarihsiz baskısında, derkenarda, Cafer Çelebi’nin Kuş-nâme isimli, Türkçe manzum bir eseri bulunduğu kayıtlıdır (Taşköprü-zâde yty: 489). İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi, Şevket Rado Yazmaları, ŞR 525 numarada kayıtlı Mecmû'a-i Baldır-zâde içinde 140b-141b sayfalarında eserin bir nüshası tespit edilmiştir. Ancak bu metnin başındaki “nâme”ye bir ad verilmediği görülmektedir. Dihhudâ’nın Lugat-nâme’sinde “Küs-şi‘r” maddesinde terime "hezel, boş söz, açık saçık söz, kadın sözü" vb. anlamlarının verilmesi, Âşık Çelebi’nin eser ismini kef ve sin ile yazması dikkate alınarak nüshadaki şiirin aynı tarzda bir “nâme” olduğunu söylemek mümkündür. Dolayısıyla Âşık Çelebi’nin eseri “nâme” olarak nitelemesine, metnin tek nüshasındaki başlıkta yer alan “nâme” kelimesine ve içeriğine dayanarak, eldeki manzumenin Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi’nin kaynaklarda sözü edilen eseri olduğu kanaatine varılmıştır (Büyükkarcı Yılmaz 2013: 559-560).

Küs-nâme, mesnevi nazım şekliyle ve aruz vezninin "mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün" vezniyle yazılmış 93 beyitlik bir manzumedir. Bir mektup şeklinde yazılan bu kısa mesnevide sözü edilenlerden anlaşıldığına göre şair sevdiğinden ayrıdır, ona duyduğu özlemi dile getirmek üzere bu şiiri yazmıştır. Metnin dili oldukça sadedir.

Küs-nâme'nin 48 beyti Fatma Büyükkarcı Yılmaz'ın Mecmû'a-i Baldır-zâde üzerine kaleme aldığı makale içinde yayımlanmıştır (2013: 560-564).

Şairin biyografisi için bk. "Ca'fer, Tâcî-zâde Ca'fer Çelebi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cafer-tacizade-cafer-celebi  

Eserden Örnekler


Nâme-i Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi

Elâ ey dil-firîb-i nâz u şîve

Letâfet bâğı içre tâze mîve


Gözi âşûb-ı fitne kaşı âfet

Saçı cân mahşeri hüsni kıyâmet


Boyı serv [ü] yüzi nâzük yanağı

Kızarmış lâle-veş şekker dudağı


Sözi şîrîn ü hûb [u] ağzı hurde

Teni ak pak soyulmuşca yumurda


Gül-i ra'nâleyin yüze gülici

Begâyet tîz gidüp geç geç gelici


Eli hınnâlu barmağı yüzüklü

Gümüş bileklü altun bilezüklü


Şahin bakışlu vü keklik sekişlü

Toğan turuşlu süglün yüriyüşlü


Hümâ tal'atlu gügercin topuklu

Salınsa tûtî misillü sebze tonlu


Yeşil tûtî misillü sebze tonlu

Uçar turnalayın suplak boyunlu


Ner arslan sînelü tavşan ucalu

Gönüller kapmada kurd iştihâlu

...

Sevindügüm gönendügüm nigârum

Benüm çak sevdicegüm şîvekârum

...

Yüzüni görmek ister gönül ü göz

Ne gice râhat oluram ne gündüz (Büyükkarcı Yılmaz 2013: 560-561, 562)

Kaynakça


Büyükkarcı Yılmaz, Fatma (2013). “On Yedinci Yüzyıldan Bir Kırkambar: Baldırzâde Ailesine Ait Bir Mecmua.” Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish and Turkic8 (1): 549-578.

Erünsal, İsmail E. (1983). The Life and Works of Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi, with a Critical Edition of His Dîvân. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.

Kılıç, Filiz (2010). Âşık Çelebi, Meş‘âirü’ş-Şu’arâ, İnceleme - Metin. C. 1. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.

Kut, Günay, Z. Toska, F. Büyükkarcı Yılmaz, T. Gençtürk Demircioğlu ve A. Atik (2014). İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yazmaları Kataloğu. 3 C. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.

Meredith-Owens, G. M. (1971). Meş‘âirü’ş-Şu’arâ or Tezkere of Âşıķ Çelebi . Londra: Messrs. Luzac and Company Ltd.

Sungur, Necati (2006). Tâcî-zâde Cafer Çelebi: Heves-nâme, İnceleme - Tenkitli Metin (2006). Ankara: TDK Yay.

Taşköprü-zâde Ahmed bin Mustafâ (yty.). Eş-Şakâ’iku’n-Nu‘mâniyye Fî-Ulemâ’id-Devleti’l-Osmâniyye. C. 1. yyy.

Atıf Bilgileri


Büyükkarcı Yılmaz, Fatma. "KÜS-NÂME / NÂME-İ TÂCÎ-ZÂDE CA'FER ÇELEBİ (CA'FER)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kus-name-name-i-taci-zade-ca-fer-celebi-ca-fer. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
2 HEVES-NÂME / MAHABBET-NÂME (CA'FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 MAHRÛSE-İ İSTANBUL FETH-NÂMESİ (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
4 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
5 ENÎSÜ’L-ÂRİFÎN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
6 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
7 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
8 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
9 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
10 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
11 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
12 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
13 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
15 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle