Seyyîd Lokmân'ın 966/1588’de kaleme aldığı kıyafet-nâme türündeki eseri (Kütükoğlu 2003: 209). Eser, III. Murad’ın isteği üzerine hazırlanmıştır (Redna 2002: 492). Osmanlı padişahlarının fiziksel ve karakter özelliklerini anlatan ilk derleme eserdir (Alpsoy 2016: 9). Eser, kıyafet-nâme ve şemâil-nâme olarak da tanınmaktadır (Atasoy 1999: 215).

Seyyîd Lokman eserine besmele ile başlar; Allah’a hamd ettikten sonra Hz. Peygamber, dört halife ile devrin padişahı III. Murad’ı över. Daha sonra “Der Sebeb-i Te’lif-i Risâle” başlığı altında eserin yazılış sebebini “Osmanlı padişahları ile ilgili yazılmış eserlerde şemaillerinin bulunmamasından derin üzüntü duyulduğu” (İÜK, T. 6087, 3b) şeklinde ifade eder. Yine aynı başlık altında eserde kullanılan minyatürlerin Nakkaş Osman tarafından yapıldığını, resmi bulunamayanlar için devrin sadrazamı Sokullu Mehmed Paşa’nın yardımlarıyla Avrupalı ressamlara başvurulduğunu dile getirdikten sonra kitabın bölümleri ve ismi hakkında bilgi verir (İÜK, T. 6087, 2b-3a). Seyyîd Lokman’ın verdiği bilgiye göre eser, firâset ilminin kaynaklarının anlatıldığı bir “Mukkaddime”; bu ilmi bilmenin faydalarının anlatıldığı üç açıklama bölümü ile insan organlarının özellikleri ve anlamları ile ilgili açıklamalar; 12 padişaha ait bilgilerin ve minyatürlerin bulunduğu tezhip bölümleri ve hatimeden oluşmaktadır (İÜK, T. 6087, 3a). Hatime kısmında Bağdat halifelerinden Harunürreşid için yazılan İhtilacât risalesinden hazırlanan bir özet bulunmaktadır. Bu özette baştan ayağa tüm uzuvlardaki seğirmelerin hangi olayın gerçekleşmesine ya da nasıl bir karakter özelliğine işaret ettiği açıklanmıştır (TY 6087, 60b-61b). Eserde Osman Gazi’den III. Murad’a kadar toplam on iki padişah hakkında doğum yılı, ne kadar yaşayıp kaç yıl padişahlık yaptıkları, tahta nasıl geçtikleri, yaptıkları seferler, neden ve hangi yaşta öldükleri gibi önemli bilgiler verilmiştir. Ayrıca padişahların ne tür meziyetlere sahip oldukları, karakteristik özellikleri, dış görünüş ve huyları da anlatılmış ve sonrasında minyatürlerine yer verilmiştir (İÜK, T. 6087, 19a-59a). Bir padişahlar albümü olma özelliği gösteren eser, Osmanlı minyatür sanatında yeni bir yazma türü olarak kendine yer edinmiştir (Atasoy 1972: 29).

Şemâil-nâme, gerek yazıldığı yıllarda gerekse daha sonraki dönemlerde oldukça sevilmiş, bundan dolayı da birçok kopyası yapılmıştır (Atasoy 1972: 2; 1999: 215). Eserin Avrupa’da beş, Türkiye’de ise yedi olmak üzere toplam 12 nüshası vardır (Temelkuran vd. 1999: 16). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde (H. 1563) ve İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde (TY. 6087) bulunan nüshalar III. Murad ve Sadrazam Sokullu Mehmed Paşa için hazırlanan (Redna 1980: 417) ilk ve en güzel olan nüshalardır. Daha sonra yapılan nüshaların bazılarına III. Murad’dan sonraki hükümdarların portreleri de eklenmiştir (Atasoy 1972: 2). Topkapı Sarayı H. 1562 ve R. 1562’de kayıtlı olan nüshalar ise çok zarar görmüş; R. 1265’in minyatürleri ise ehil olmayan nakkaşlar tarafından yapılmıştır (Redna 1973: 456).

Eser üzerine Tevfik Temelkuran vd. tarafından çeviri ve tıpkıbasımı içeren bir çalışma (1999) yapılmış ve bu eserin İngilizce baskısı da hazırlanmıştır (1987). Ayrıca eser üzerine Hüseyin Alpsoy tarafından sadeleştirilmiş metin ve çeviri içeren bir çalışma daha yapılmıştır (2016).

Yazarın biyografisi için bk. "Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lokman-seyyid-lokman-lokman-celebi