Yazıcızâde Muhammed Efendi'nin Müntehâ adlı Fusûsu'l-Hikem şerhinin, kardeşi Ahmed-i Bîcân tarafından aynı adla yapılan serbest telif-tercümesi. Türkçedeki ilk Fusûsu'l-Hikem şerhidir. Eserin başında “Ve ben duâcı dahî onu Türkîye döndürdüm.” şeklinde ifade etmek sûreti ile de bu tercüme faaliyetini kendisi de ifade etmektedir. Eserin tamamlanış tarihi ise bizzat kendisi tarafından verilmiştir: “Ve tarih sekiz yüz elli yedi senede Sultan Muhammed bin Murâd Han (halledallahu devletehû) İstanbul’u fethedicek Cemâziye’l-ûlâ’nın yirminci gününde idi bu kitâb temâm oldu.” [29 Mayıs 1453].

Ahmed-i Bîcân'ın, 870 (1465) tarihinde tamamladığı aynı adlı başka bir eseri daha vardır. Bu yazıya konu olan 1453 tarihli Müntehâ bir telif-tercüme hüviyetindedir. Çünkü kaynak ve hedef metin arasında her ne kadar “ana fikir” itibarıyla bir uyum var ise de hedef metinde göze çarpar şekilde eklemeler bulunmaktadır. Metnin içerisine sirayet ettirilen ilavelerin yanı sıra kaynak metinde olmayan bazı bölümler de hedef metne eklenmiştir. Bu bölümlerden başlıcaları; “Fasl fî Istılâhâti’s-sûfiyye”, “Faslün fî Menâzili’s-Sâirîn” ve “Faslün fî Tezkireti’l-Evliyâ” şeklinde sıralanabilir.

Eser ayrıca, Ahmed-i Bîcân’ın kendisinin ve ağabeyinin şeyhi olan Hacı Bayrâm-ı Velî’nin (ö. 833/1430) silsilesini ihtivâ etmektedir. Klasik kaynaklar, eserin Fusûsu’l-Hikem üzerine bir şerh olduğu noktasında ittifak etmiş olsalar da eser hakkında tafsîlî malûmat vermezler. Eserin Müeyyidüddîn-i Cendî’nin (ö. 691/1292?) Şerhu Fusûsi’l-Hikem isimli kitabına yazılan bir ta‘lîkāt olduğu bilgisi doğru değildir. Eserin hemen başında ilm-i ilâhîden bahsedilmesi ve ilm-i ilâhînin mevzusu, mebâdîi ve mesâilinin izahı ve ardından vücûd ile alâkalı kelâmî ve felsefî meselelerin tasavvuf zaviyesinden değerlendirilmesi dikkate değer bir husustur. Yazıcızâde Muhammed Efendi ve Ahmed-i Bîcân'ın İbn Arabî ve eserine yaklaşımları, kendilerinden evvelki şerhlerde mevcut olmayan bir üslup ve mahiyettedir. Vahdet-i vücûd neşvesine, bu neşvenin kavramlarına eserlerinde sıkça yer veren Ahmed-i Bîcân; bu neşvenin tartışmalı hususlarını biri asıl, diğeri tâlî olmak üzere iki şekilde tevil eder. Küllî ve asıl tevil yaklaşımı; İbn Arabî’nin Hz. Peygamber tarafından ümmete bir imtihan amacıyla gönderilmesinin neticesi olarak “me’mûr ve maʻzûr” olmasıdır. Bu anlayışın neticesinde İbn Arabî’yi kesinlikle doğrudan tenkit etmez. Ahmed-i Bîcân'ın cüz’î ve tâlî planda ele alınabilecek olan diğer tevil yaklaşımı ise tenkit edilecek hususları âyet, hadis ve diğer “zâhirî” ilimlerin terazisine çıkartmasıdır. Böylelikle hem İbn Arabî’ye hürmette kusur etmeyerek vahdet-i vücûd neşvesinin hâmili olur hem de “ehl-i zâhir” tarafından yanlış anlaşılabilecek noktalarını “sûfî/âlim” kimliği ile tevil eder.

Müellifin biyografisi için bk. "Ahmet-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed-i Bîcân, Şeyh Ahmed-i Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-bicn-ahmedi-bican-yazicioglu