Kâşgarlı Mahmud’un XI. yüzyıl Türkçesinin grameri üzerine yazdığı ya da yazmayı tasarladığı eserinin adı.

Cevâhiri’n-Nahvi fi Lugâti’t-Türk, “Türk Lehçelerinde Gramer Mücevherleri Kitabı” anlamındadır. Bu eserden Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün 18. sayfasında zikredilmektedir. Kâşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün giriş kısmında “Kitapta Zikredilmeyen Sıfatlar Hakkında (Ar. el-kavlu fi el-sifat elleti la tadhulu fi el-zikr)” adlı başlık altında -dAçI, -gAn, -IgsAk, -gUlUk, -(I)glI gibi sıfat-fiil ekleriyle türetilen sıfatlardan ve edilgen sıfat-fiillerden ayrıca bahsedilmediğini belirterek; bunları sadece halk arasındaki varyantları gösterirken örnek olarak verdiğine işaret eder. Ayrıca sıfatlar ile ilgili çokluk, teklik, küçültme vb. konuları da Dîvânu Lugâti’t-Türk’te ayrı baplarda ele almadığını, Kitâbu Cevâhiri’n-Nahvi fi-Lugâti’t-Türk adlı başka bir kitapta bunlara benzer gramer konularını açıkladığını şu şekilde belirtmiştir:

“Çokluk, teklik, tafdil (sıfatların üstünlük derecesi), tasgir (küçültme) ve gramerdeki diğer baplar da zikredilmedi. Çünkü biz bu konulara başka bir kitap ayırdık ve adını Kitâbu cewâhiri’n-nahwi fi-lugâti’t-Turki koyduk. Orada bu   gramer meseleleri üzerinde inşallah (a.c.) durulacaktır” (DLT 18).

Kâşgarlı Mahmud’un dile getirdiği bu gramer kitabının adı, tarihî kaynakların hiçbirinde zikredilmemiştir. Kitabın adına başka bir kaynakta rastlanmaması ve Kâşgarlı’nın “Orada bu gramer meseleleri üzerinde inşallah durulacaktır.” ifadesi, Kitâbu Cevâhiri’n-Nahvi fi-Lugâti’t-Türk’ün gerçekte yazılıp yazılmadığı şüphesini de doğurmaktadır. 2008’de UNESCO Kâşgarlı Mahmud Yılında Avrasya Yazarlar Birliği tarafından kitabı bulana bin altın ödülü vadedilerek konuya dikkat çekilmiş, ancak aramalar sonuçsuz kalmıştır. 

Yazarın biyografisi için bk. "Kâşgarlı Mahmûd" Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kasgarli-mahmud