Taşlıcalı (Dukagin-zâde) Yahyâ Bey’in dînî-ahlâkî türde kaleme aldığı mesnevisi. Eserin farklı nüshalardaki beyit sayıları değişiklik gösterse de eser, yaklaşık 3100 beyit olup; aruzun fa’ûlün fa’ûlün fa’ûlün fa’ûl vezniyle yazılmıştır.

Kitâb-ı Usûl, bazı kaynaklarda Usûlnâme olarak da geçmektedir. Ancak, Yahyâ Bey, eserinin birçok yerinde Kitâb-ı Usûl ismini kullandığından bu isimle anılması daha uygundur. Mesnevi Kanunî’ye (ö. 1566) sunulmuştur. Agâh Sırrı Levend, eserin hangi tarihte yazıldığını belirtmeyip şairin ikinci mesnevisi olduğunu tahmin etmektedir (1988: 108).  Âşık Çelebi tezkiresinde (Kılıç 2010:II/676) Yahyâ Bey’in hamsesini oluşturan mesnevilerin isimlerini sıralarken Kitâb-ı Usûl'u dördüncü sırada vermiştir.  Yine Mehmet Akif Alkaya (1996: XVIII) hazırlamış olduğu yüksek lisans tezinde hamsenin şairin yazdığı dördüncü mesnevisi olduğunu söyler. Şair, mesnevisini yazdığında askerlik mesleğinden ayrıldığını ve saçlarının ağardığını belirttiğinden, şairin eserini yaşlılık döneminde yazdığı anlaşılmaktadır.

Yahyâ Bey, on iki bölüm (makam) ve yedi kısımdan (şube) oluşan mesnevisinde adalet, doğruluk, yiğitlik gibi ahlâkî kavramları ele almış, eserini çoğu kendi hayatının ve gözlemlerinin ürünü olan 100’den fazla hikâye, temsil ve latife ile zenginleştirmiştir (Kaya 2011: 156). Yedinci şube’nin ilk hikâyesinde Şehzade Mehmed’in ölümü anlatılır (Çavuşoğlu (1986:346). Yahyâ’nın diğer mesnevileri gibi Kitâb-ı Usûl mesnevisi de mahallî renkler bakımından zengin olup dönemine göre sade bir dille yazılmıştır.  Esere Bursalı Cinânî Mustafa’nın Cilâlü’l Kulüb adlı bir naziresi vardır (Alkaya 1996:XIX). Kitâb-ı Usûl’ün İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Hamseler Kataloğu’nda (58-81) 10 yazma nüshası bulunmaktadır.

Eser üzerine Mehmet Akif Alkaya (1996) tarafından, dört nüsha karşılaştırılarak yüksek lisans tezi yapılmıştır.

Yahyâ Bey’in biyografisi için bk. “Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yahya-bey-dukaginzade