KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ)
gizli ilimler ve astroloji, yıldızname
Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî (d. 857/1453 - ö. 922/1517’den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Uzun Firdevsî'nin gizli ilimler ve astroloji konulu eseri. Eserle ilgili ilk bilgiyi Ahmet Tanyıldız vermiş (2005: 78), Süleymân-nâme’nin Himmet Büke tarafından tespit edilen Kütahya Tavşanlı Zeytinoğlu nüshasında yer alan Firdevsî’nin kendi ifadeleriyle de bu risalenin varlığı kesinleşmiştir (2015: 29). Firdevsî’yle ilgili pek çok çalışmada Kitâb-ı Tâli'-i Mevlûd veya Tâli'-i Mevlûd-ı Kebîr adlı metnin günümüze ulaşmadığı belirtilmişse de eserin bir nüshası Milli Kütüphane, Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 3204 (DVD1386) numarada kayıtlıdır. Nüsha 15 satır halinde ve harekesiz nesihle yazılmıştır. Yazmada 1b-II arasında Arapça dualar, sonda II-IVa arasında şiirler ve notlar, IVb’de bazı çiçek adları ile ilgili bir açıklama, Va-Xa arasında Hıta, Hoten ve Türkistan âlimlerinin on iki yılı bir devir sayıp ve her yılı bir hayvanla adlandırdıklarına dair bir yazı vardır. Xb de bir şiir bulunmaktadır (Büke 2015: 495). Nüshada müellif veya müstensihle ilgili herhangi bir kayıt yoktur. Nüshanın 36b varağındaki bir beyit ve altındaki dörtlükte Recep ayının onuncu gününe işaret edilmiş olup dörtlüğün altına 1103/Mart-Nisan1692 tarihi yazılmıştır. Yine aynı kütüphanede 06 Hk 584 (DVD 1224) numarada Kitâb-ı Tâli'-i Mevlûd  adıyla kayıtlı bir başka yazma bulunmaktadır.

Kitâb-ı Tâli'-i Mevlûd veya diğer adıyla Tâli'-i Mevlûd-ı Kebîr Firdevsî’nin gizli ilimler ve astroloji konusunda yazdığı bir eserdir. Eserin ana konusunu Hz. Süleymân’la cinlerin yıldızlar (burçlar) hakkındaki konuşmaları oluşturmaktadır. Metinde burc-ı hamel (koç burcu), burc-ı sevr (boğa burcu), cevza (ikizler), seretan (yengeç), tali'-i esed (arslan burcu), tali'-i sünbüle (başak burcu), tali'-i mizan (terazi burcu), tali'-i burc-ı akreb (akrep burcu), burc-ı kavs (yay burcu), tali'-i cedy (oğlak burcu), burc-ı delv (kova burcu), burc-ı hut (balık burcu) adlı on iki burç on iki bölüm hâlinde anlatılmıştır. Kitabın bir kısmında yıldıznameyle aynı hatla bazı şifalı bitki isimleri de yazılmıştır. Risalenin ilgi çekici yönlerinden biri ise sonda "On İki Hayvanlı Türk Takvimi" hakkında bir bölümün bulunmasıdır.

Eser hakkında Fatma Meliha Şen bir makale kaleme almıştır (2015). 

Müellifin biyografisi için bk. “Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/firdevsi-serefeddin-musa-uzun-firdevsi 

Eserden Örnekler


Hâzâ Kitâb-ı Tâli'-i Mevlûd

Bismillâhirrahmânirrahîm

...Rivâyetdür Süeyman Peygâmber aleyhi’s-selâmdan bir gün memleketinde oturmışıdı Belkîs yanında idi nâgâh bir pîr içerü girüp selâm virdi ... ne yirdedür adem oglanın nice haste idersin eyt bileyin didi Rab'a bin Vezdân eytdi yâ nebiyullâh benüm yirüm ve turagum eski degirmenler dibinde olurın vakit vakit çıkarın dünyâyı gezerin bu yılduzlu kişi bana yakın gelse ve yâhud yalıncak bulsam ... kişi ululara hizmet eyleyüp ulular işin işlese hayır görüp izzet bula bu yılduzlu kişiye ekin ekmek yarar ola ve bu yılduzlu kişinün uzun boylu bugday enlü yüzinde nişanlu bir avrat düşmeni ola andan sakınmak  (Firdevsî, vr. 2b, 20b, 28b)

Kaynakça


Büke, Himmet (2015). "Firdevsî-i Rumî, Hayatı ve Eserleri Hakkında Yeni Bilgiler". Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13): 481-501.

Büke, Himmet (2016).“Firdevsî-i Rumî’nin Kayıp Eseri: Tāliʿ-i Mevlȗd veya Tāliʿ-i Mevlȗd-i Kebir (Bir Yıldıznâme ve 12 Hayvanlı Türk Takvimi)”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, (8): 66-74.

Firdevsî. Kitâb-ı Tâli'-i Mevlûd. Milli Kütüphane. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi. Nu. 06 Hk 3204 (DVD 1386).

Şen, Fatma Meliha (2015). "Uzun Firdevsî'nin Tâli'-i Mevlûd Adlı Eseri". Alkış Bitiği Kemal Eraslan Armağanı. (ed. B. Gül). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Yay. 181-197.

Tanyıldız, Ahmet (2005). Firdevsî-i Tavîl, Münâzara-i Seyf ü Kalem. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


BÜKE, Himmet. "KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kitab-i-tali-i-mevlud-tali-i-mevlud-i-kebir-firdevsi-tees-1895. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SÜLEYMÂN-NÂME-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
2 KUTB-NÂME / KISSA-İ CEZÎRE-İ MİDİLLİ (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
3 DA'VET-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Fatma Büyükkarcı Yılmaz
Görüntüle
4 MÜNÂZARA-İ SEYF Ü KALEM (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
5 KISSA-NÂME-İ SÜLEYMÂN ALEYHİSSELÂM / SÜLEYMÂN-NÂME-İ KEBÎR (74, 75 VE 76. CİLTLER) (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
6 SİLÂHŞOR-NÂME / MÜSELLAH-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
7 SATRANÇ-NÂME-İ KEBÎR / ŞATRANÇ-NÂME-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
8 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
9 HAYÂT U MEMÂT / HAYÂT-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 MANZUM HÂCI BEKTÂŞ VELÎ VİLÂYET-NÂMESİ / VİLÂYET-NÂME-İ HÂCI BEKTÂŞ VELÎ-İ HORASÂNÎ (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
11 TEŞHÎSÜ’L-İNSÂN (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
12 PEND-NÂME-İ EFLÂTUN (FİRDEVSÎ ?) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
13 FİRÂSET-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
14 SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME / TECNÎSÂT VE SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME / TECNÎSÂT-I SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
15 HADÎS-İ AHSEN (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
19 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
20 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
21 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
22 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
23 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
24 GÜL Ü NEVRÛZ/NÜZHET-NÂME (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
25 BOSTÂN TERCÜMESİ (ABDÎ) Abdî Dr. ÖZLEM GÜNGÖR
Görüntüle