Mutasavvıf Karabaş Veli'ye ait İbnü’l-Arabî’nin Fusûsü’l-Hikem’inin şerhini içeren eser. İbnü’l-Arabî’nin tasavvufî ilminin anlaşılması ve kıymetinin bilinmesi adına kaleme alınan eserin tam adı, Kitâb-ı Şerh-i Fusûsu'l-Hikem el-Müsemmâ bi-Kâşifi’l-Esrâr’dır (Kara 2002: 82). Eser Arapça olarak 1670- 1671 tarihlerinde kaleme alınmıştır. Ayrıca eserin Arapça şerhinin de özetlendiği Câmi’ul Esrâri’l- Fusûs adlı bir eserin var olduğu düşünülmektedir (Kara 2002: 2). Bazı nüshalarda eserin adı Magzü’l-Fusûs ve Kâşifü’l-Müşkilât olarak geçmektedir (Alkan 2017: 229).

Karabaş Veli Efendi, yaşadığı dönemde İstanbul’da halkın Fusûsü’l-Hikem’i dikkate almaması ve hatta inkâr etmesi nedeniyle kitabı şerh etmeye karar vermiştir. Aynı zamanda eserin “Peygamberlerin ve velilerin bilgilerinin tamamını içeren” bir kitap olarak belirtmiş, şerhinin önemini vurgulamıştır (Alkan 2017: 228). Eserin ilk cümlesi "Elhamdülillâhillezî caale 'l-insâne mîzânen bi¬ bahri ulûmihî ve hassahû li ttecellî'd-dâimi bizâtihî" diye başlamaktadır. Karabaş Velî eseri şerh ederken önce "Kale’ş-Şeyh" (Şeyh şöyle dedi) diyerek İbnü’l-Arabî’nin metnini vermiş, sonra “ve’l-ma’nâ” (mânâsına gelince) diyerek şerhini yazmıştır (Kara 2002: 82). Eserin şerhinin aslını unutturacağını düşünen Karabaş Velî, şerhi muhtasar yazdığını, ancak bir mürşidi kâmil elinde yetişmeden eserin gerçek mânâsının anlaşılamayacağını belirtmiştir. Eserde Karabaş Veli, "özet bir şerh yazacağı için geniş gramer tahlillerine ya da nüsha farklılıklarına değinmemiş, doğrudan metnin anlam ve içeriğine odaklanmıştır" (Alkan 2017: 228). Kendinden önceki şârihlere yer vermemiştir. Eserin derin manasının yanlış anlaşılmalara neden olacağı ile ilgili endişe duyan Karabaş Veli, bu konuda okuyucuyu uyarmaktadır. Fusûsü’l-Hikem’in içeriğinde kavrayışa aykırı gelecek kimi hususlar ile karşılaşsa bile metne dair hüsnüzannını koruması gerektiğini söyler. Ayrıca şerhte sözü fazla uzatmayacağını çünkü çok sözün kişiyi maksattan uzaklaştıracağını (kesîru’l-kelâm yûrisü’n-nisyân) ifade eder (Alkan 2017: 228). Şerh, Karabaş Velî’nin Şeyh Şâbân-ı Velî başta olmak üzere şeyhleri İsmâil Çorumî ve Mustafa Efendi ile birlikte dönemin padişahı IV. Mehmed’e yaptığı dua ile son bulmaktadır (Alkan 2017: 229).

Eserin bir nüshası İstanbul Süleymâniye Kütüphânesi Hacı Mahmut Efendi Bölümü’nde bulunmaktadır. 14x85 mm ebâdında ve her sayfası 19 satırdır. Kitabın 1/b varakında "Kitâb-i Şerh-i Fusûsu’l-Hikem el-Müsemmâ bi-Kâşifi 'l-Esrâr li’ş-şeyh Ali b. Muhammed el-Kastamonî el-Halvetî eş-şa'bânî eç-çehîr bi-Karabâş-i Velî kuddise sirrahu’l-celî" yazmaktadır (Kara 2002: 83). Diğer bir nüshası ise Topkapı Sarayı Müzesi Arapça Yazmalar bölümünde bulunmakta ve 195x115 mm eninde 161 yapraktan oluşmaktadır.

Eserin içeriği ve nüshaları ile ilgili ayrıntılı bilgi Kerem Kara'nın Karabaş Velî Hayatı Eserleri ve Fikirleri adlı doktora tezinde yer verilmiştir. Ercan Alkan’ın "Osmanlı Dönemi Fusûsü’l-Hikem Şerh Literatürü" adlı makalesinde de eserin şerhleri arasında Karabaş Veli’nin şerhinin önemi ve eserin içeriği hakkında ayrıntılı bilgiler yer almaktadır.

Şairin biyografisi için bk. "VELİ, Karabaş Veli Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-karabas-ali-efendi