Baba Rahim Meşreb’in Mevlana Celaleddin-i Rumî’nin Mesnevisi’nden ilham alarak tercüme-telif tarzında yazdığı tasavvufi bir mesnevi. Çağatay Türkçesiyle Türkistan’da muhtemelen 17. yüzyılın ikinci yarısında yazılmış olan eserin adı Mebde-yi Nûr olup anlamı “nurun başlangıcı, nurun kaynağı” demektir. Eserin Türkiye’deki yayınına (Gedik 2017:50) göre beyit sayısı 7909’dur. Eserde Mevlânâ’nın Mesnevisi’nden alınma 42 Farsça beyit bulunmaktadır. Mebde-yi Nûr bu Farsça beyitlere göre düzenlenmiştir.

Eser üç bölümden oluşmaktadır. Meşreb her bir bölüme defter veya kitap adını vermiştir. Birinci bölüm 2972 beyit olup bu bölümde 22 Farsça beyit vardır. İkinci bölüm 3679 beyit olup bu bölümde 17 Farsça beyit mevcuttur. Üçüncü bölüm ise 1258 beyit olup bu bölümde 3 Farsça beyit bulunmaktadır. Mevlana’nın Mesnevisi’nden alınan Farsça beyitler verildikten sonra bu beytin manzum olarak uzun uzun açıklaması yapılıp ardından dinî-tasavvufi konular çeşitli hikâyelerle işlenmektedir. Yeni bir Farsça beyte geçmeden bir veya iki gazel ile kısım tamamlanmaktadır. Eserin 42 kısımdan oluştuğunu söylemek mümkündür. Ancak eseri sonunda Farsça beyit bulunmayan bir kısım daha bulunmaktadır. Mebde-yi Nûr aruzun fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün kalıbıyla yazılmıştır. Mebde-yi Nûr’da Şâh-ı Nakşibend (ö.1389), Hâce-i Ahrar (ö.1489), Cüneyd-i Bağdadî (ö.910) gibi öncü mutasavvıflarla beraber daha başka kahramanların bulunduğu hikâyeler anlatılır. Hikâyelerin amacı dinî-tasavvufi mesajlar vermektir. Eserde bol miktarda dua beyitleri de bulunmaktadır.

Mebde-yi Nûr’un el yazma ve taş baskı pek çok nüshası bulunmaktadır. Türkiye’de iki taş baskı bir el yazma nüshası tespit edilmiş ve Sadi Gedik tarafından bir taş baskı nüshası ile bir el yazma nüshası karşılaştırılmak suretiyle TDK yayınları arasında 2017 yılında yayımlanmıştır. Eser 1994 yılında Özbekistan’da Hacı İsmetullah Abdullah tarafından da farklı nüshalar esas alınmak suretiyle Kiril alfabesiyle yayımlanmıştır. Hacı İsmetullah Abdullah’ın verdiği bilgiye göre Mebde-yi Nûr’un Özbekistan Fenler Akademiyası Şarkşünaslik Bölümünde yirmi sekiz nüshası bulunmaktadır ( Abdullah 1994: 22; Gedik 2017: 31-32).

  Şairin biyografisi için bk. “Meşreb, Baba Rahim”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mesreb-baba-rahim