KİTÂB-I KEŞFİYYE
dinî-tasavvufî-ahlaki eser
Ahmed Hamdi, Rizeli (d. 1259/1843 - ö. 1304?/1886'dan sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Dinî-tasavvufî manzum eser. Rizeli Ahmed Hamdî, diğer iki eserinde (Hâtemü'l Esrâr ve Bahrü'l-Hayât) olduğu gibi bu eserinde de dine rehberlik etmeyi bir görev olarak bilmiş, didaktik ve hikemî tarzla şiir yazarak tasavvufî kavramların tahlilini yapmıştır. Edebî manada eksikleri olan eserde, şiirler hece veya aruz ölçüsüne bire bir uymamaktadır. Ayet ve hadisleri orijinal diliyle şiirlerin arasına yerleştiren Ahmed Hamdî, şeyhlik yaptığı Kâdirî tarikatinin usullerini bu eserinde de anlatmıştır. Yöresel ağıza dahil kelimeleri kullanmış, kimi zaman kafiye oluşturmak gayesiyle kelimelerin son harflerini değişikliğe uğratmıştır. Yer yer anlatımı güçlü kılmak için aynı manaya gelen iki/üç kelimenin bir mısra içinde kullanılmış olması çeviriyi güçleştirmektedir. Şair çoğu yerde aynı mısrayı hiç değiştirmeden, başka bir şiirde herhangi bir mısra ile tamamlayarak yeni beyitler meydana getirmiştir. Genel anlamda edebî mahiyette kusurlu sayılabilecek bu eser, Ahmed Hamdî'ye göre bir amaca hizmet etmesi için yazılmıştır. Biçimsel kusurlar, dinî muhteva ile kapatılmaya çalışılmıştır. Ahmed Hamdî, hayatıyla ilgili en önemli bilgileri bu eserinde vermiş; doğum yılını, köyünü, fiziksel özelliklerini, tarikate hangi yıl girdiğini açıkça mısralara eklemiştir. Eser, divan tahlili sistemine göre incelendiğinde, karşılaşılan temel kavramlar şunlardır: din, Allah, melekler, dini kitaplar, peygamberler, dört halife, ehlibeyt, kader, ahiret ile ilgili kavramlar, ölüm, ruh, nefis, şeytan, zühd, takva, şerr, hidayet, dalalet, iman, mümin, kafir, münkir, münafık, ümmet, müslüman, islam, mezhep, ibadet, dua, niyaz, oruç, hac, Kâbe, zekât, haram, helal, tövbe, günah, şehit, tasavvuf, aşık, tecelli, hayret, uzlet, fena, beka, vahdet, hicab, nikab, gayb, kanaat, terk, himmet, rıza, melamet, zahid, namaz ile ilgili kavramlar, tarikatlerle ilgili ıstılahlar, mutasavvıflar, sakınılması gereken insanlar, ayet ve hadisler. Seksen dört sayfadan meydana gelen Kitâb-ı Keşfiyye, zi'l-hicce 1302/Eylül 1301 (1884) tarihinde Sultan Bayezıd Hakkaklar Çarşısı İbrahim Efendi Matbaası'nda basılmıştır. Dijital ortamdaki eserde karşılaşılan on altı sayfalık eksik, aynı basım tarihli, lacivert ciltli, yüz sayfadan meydana gelen ve elde mevcut bulunan Kitâb-ı Keşfiyye ile tamamlanmıştır. (Gülen 2019).

Yazarın biyografisi için bk. "Ahmed Hamdi, Rizeli". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-hamdi-rizeli

Eserden Örnekler


Yâ ilâhî birliğine sığındım
Ki yokdur senden artık Tanrı bildim

Kusurımla geldim eyle kâbul sen
Ko bizi i'tikâd içinde bul sen

Habîbinin hürmetine sağışla
Cürm-i hatâmızı bize bağışla

Kitâbıma keremlerden kerem kıl
Kamu 'âlem içinde muhterem kıl

Ben kim olam tahrîr idem ma'Âni
Takrîrimde toylayam cümle cânı

Ne vasf idersem anda sensin a'lâ
Esirge yâ hâfız Allâh u Mevlâ

Mey-i hikmetin içdim oldum serhoş
Birliğin var gümân bende elim boş

Kasîr 'aklım dilim 'âciz nidem ben
Tâ olunca yana yana gidem ben (Gülen 2019: 149-150)

....

Hurûf-ı hecâdan evvel elif-i Hak'dır ulû'lârâ
Cehennem cim dimişlerdir işâret 'azâb-ı nâra

Murâdı Hamdî'nin bunda iki veche beyân itmek
Olur ise eger tevfîk dökem bir nokta-ı garrâ

Lâyık mı asl-ı keyfiyyet ola mes'ûl mesâ'îlden
İlâhî sen nazar eyle hüsn ile işbu efkâra (Gülen 2019: 150)

Kaynakça


Gülen, Sevinç (2019). Rizeli Ahmed Hamdi'nin Eserleri (İnceleme-Metin-Tasavvufi Terimler Sözlüğü). Yüksek Lisans Tezi. Ordu. Ordu Üniversitesi.

Rizeli Ahmed Hamdî, (Zilhicce 1302). Kitâb-ı Keşfiyye. İbrahim Efendi Matbaası.

Atıf Bilgileri


GÜLEN KARACA, SEVİNÇ. "KİTÂB-I KEŞFİYYE". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kitab-i-kesfiyye. [Erişim Tarihi: 19 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HÂTEMÜ’L-ESRÂR Ahmed Hamdi, Rizeli Diğer SEVİNÇ GÜLEN KARACA
Görüntüle
2 BAHRU’L-HAYÂT Ahmed Hamdi, Rizeli Diğer SEVİNÇ GÜLEN KARACA
Görüntüle
3 MİFTÂHÜ'L-KULÛB (AZMÎ) Azmî, Hüseyin Azmî Dede Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete
Görüntüle
4 NUHBETÜ'L-ÂDÂB (AZMÎ) Azmî, Hüseyin Azmî Dede Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete
Görüntüle
5 KENZÜ'L-FEYZ Fİ'S-SÜLÛK VE ÂDÂBİ'T-TARÎKİ'L-HALVETİYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrî-zâde Araş. Gör. Ayşenur Aydınlı
Görüntüle
6 MEDÂR-I VÂHİDİYYET VE MERKEZ-İ AHADİYYET (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
7 RAVZATÜ'L-ALİYYE FÎ TARÎKATİ'Ş-ŞÂZELİYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
8 SEYRÜ'L-ESMÂ VE SIRRU'L-MÜSEMMÂ FÎ ŞERHİ'L-ESMÂ'İ'L-İSNÂ AŞERE ER-RUFÂ'İYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
9 ŞERH-İ TUHFETÜ'L-MÜRSELE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
10 TİBYÂNU VESÂ'İLÜ'L-HAKÂYIK FÎ BEYÂNİ SELÂSİLİ'T-TARÂ'İK (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
11 DÎVÂN (SERMEST) Abdullah Sermest, Kilisli Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
12 ÂDÂBÜ’Z-ZÂKİRÎN VE NECÂTÜ’S SÂLİKÎN Fuhûlî, Karamollazâde Şeyh Abdülhamîd Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle