- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ahmed Hamdi, Rizeli - Madde Yazarı: SEVİNÇ GÜLEN KARACA
- Eser Yazılış Tarihi:19. yüzyılın başları
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:16/12/2021
KİTÂB-I KEŞFİYYE
dinî-tasavvufî-ahlaki eserAhmed Hamdi, Rizeli (d. 1259/1843 - ö. 1304?/1886'dan sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Dinî-tasavvufî manzum eser. Rizeli Ahmed Hamdî, diğer iki eserinde (Hâtemü'l Esrâr ve Bahrü'l-Hayât) olduğu gibi bu eserinde de dine rehberlik etmeyi bir görev olarak bilmiş, didaktik ve hikemî tarzla şiir yazarak tasavvufî kavramların tahlilini yapmıştır. Edebî manada eksikleri olan eserde, şiirler hece veya aruz ölçüsüne bire bir uymamaktadır. Ayet ve hadisleri orijinal diliyle şiirlerin arasına yerleştiren Ahmed Hamdî, şeyhlik yaptığı Kâdirî tarikatinin usullerini bu eserinde de anlatmıştır. Yöresel ağıza dahil kelimeleri kullanmış, kimi zaman kafiye oluşturmak gayesiyle kelimelerin son harflerini değişikliğe uğratmıştır. Yer yer anlatımı güçlü kılmak için aynı manaya gelen iki/üç kelimenin bir mısra içinde kullanılmış olması çeviriyi güçleştirmektedir. Şair çoğu yerde aynı mısrayı hiç değiştirmeden, başka bir şiirde herhangi bir mısra ile tamamlayarak yeni beyitler meydana getirmiştir. Genel anlamda edebî mahiyette kusurlu sayılabilecek bu eser, Ahmed Hamdî'ye göre bir amaca hizmet etmesi için yazılmıştır. Biçimsel kusurlar, dinî muhteva ile kapatılmaya çalışılmıştır. Ahmed Hamdî, hayatıyla ilgili en önemli bilgileri bu eserinde vermiş; doğum yılını, köyünü, fiziksel özelliklerini, tarikate hangi yıl girdiğini açıkça mısralara eklemiştir. Eser, divan tahlili sistemine göre incelendiğinde, karşılaşılan temel kavramlar şunlardır: din, Allah, melekler, dini kitaplar, peygamberler, dört halife, ehlibeyt, kader, ahiret ile ilgili kavramlar, ölüm, ruh, nefis, şeytan, zühd, takva, şerr, hidayet, dalalet, iman, mümin, kafir, münkir, münafık, ümmet, müslüman, islam, mezhep, ibadet, dua, niyaz, oruç, hac, Kâbe, zekât, haram, helal, tövbe, günah, şehit, tasavvuf, aşık, tecelli, hayret, uzlet, fena, beka, vahdet, hicab, nikab, gayb, kanaat, terk, himmet, rıza, melamet, zahid, namaz ile ilgili kavramlar, tarikatlerle ilgili ıstılahlar, mutasavvıflar, sakınılması gereken insanlar, ayet ve hadisler. Seksen dört sayfadan meydana gelen Kitâb-ı Keşfiyye, zi'l-hicce 1302/Eylül 1301 (1884) tarihinde Sultan Bayezıd Hakkaklar Çarşısı İbrahim Efendi Matbaası'nda basılmıştır. Dijital ortamdaki eserde karşılaşılan on altı sayfalık eksik, aynı basım tarihli, lacivert ciltli, yüz sayfadan meydana gelen ve elde mevcut bulunan Kitâb-ı Keşfiyye ile tamamlanmıştır. (Gülen 2019).
Yazarın biyografisi için bk. "Ahmed Hamdi, Rizeli". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-hamdi-rizeli
Eserden Örnekler
Yâ ilâhî birliğine sığındım
Ki yokdur senden artık Tanrı bildim
Kusurımla geldim eyle kâbul sen
Ko bizi i'tikâd içinde bul sen
Habîbinin hürmetine sağışla
Cürm-i hatâmızı bize bağışla
Kitâbıma keremlerden kerem kıl
Kamu 'âlem içinde muhterem kıl
Ben kim olam tahrîr idem ma'Âni
Takrîrimde toylayam cümle cânı
Ne vasf idersem anda sensin a'lâ
Esirge yâ hâfız Allâh u Mevlâ
Mey-i hikmetin içdim oldum serhoş
Birliğin var gümân bende elim boş
Kasîr 'aklım dilim 'âciz nidem ben
Tâ olunca yana yana gidem ben (Gülen 2019: 149-150)
....
Hurûf-ı hecâdan evvel elif-i Hak'dır ulû'lârâ
Cehennem cim dimişlerdir işâret 'azâb-ı nâra
Murâdı Hamdî'nin bunda iki veche beyân itmek
Olur ise eger tevfîk dökem bir nokta-ı garrâ
Lâyık mı asl-ı keyfiyyet ola mes'ûl mesâ'îlden
İlâhî sen nazar eyle hüsn ile işbu efkâra (Gülen 2019: 150)
Kaynakça
Gülen, Sevinç (2019). Rizeli Ahmed Hamdi'nin Eserleri (İnceleme-Metin-Tasavvufi Terimler Sözlüğü). Yüksek Lisans Tezi. Ordu. Ordu Üniversitesi.
Rizeli Ahmed Hamdî, (Zilhicce 1302). Kitâb-ı Keşfiyye. İbrahim Efendi Matbaası.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | HÂTEMÜ’L-ESRÂR | Ahmed Hamdi, Rizeli | Diğer SEVİNÇ GÜLEN KARACA |
Görüntüle | ||
2 | BAHRU’L-HAYÂT | Ahmed Hamdi, Rizeli | Diğer SEVİNÇ GÜLEN KARACA |
Görüntüle | ||
3 | MİFTÂHÜ'L-KULÛB (AZMÎ) | Azmî, Hüseyin Azmî Dede | Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete |
Görüntüle | ||
4 | NUHBETÜ'L-ÂDÂB (AZMÎ) | Azmî, Hüseyin Azmî Dede | Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete |
Görüntüle | ||
5 | KENZÜ'L-FEYZ Fİ'S-SÜLÛK VE ÂDÂBİ'T-TARÎKİ'L-HALVETİYYE (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrî-zâde | Araş. Gör. Ayşenur Aydınlı |
Görüntüle | ||
6 | MEDÂR-I VÂHİDİYYET VE MERKEZ-İ AHADİYYET (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle | ||
7 | RAVZATÜ'L-ALİYYE FÎ TARÎKATİ'Ş-ŞÂZELİYYE (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle | ||
8 | SEYRÜ'L-ESMÂ VE SIRRU'L-MÜSEMMÂ FÎ ŞERHİ'L-ESMÂ'İ'L-İSNÂ AŞERE ER-RUFÂ'İYYE (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle | ||
9 | ŞERH-İ TUHFETÜ'L-MÜRSELE (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle | ||
10 | TİBYÂNU VESÂ'İLÜ'L-HAKÂYIK FÎ BEYÂNİ SELÂSİLİ'T-TARÂ'İK (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (SERMEST) | Abdullah Sermest, Kilisli | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
12 | ÂDÂBÜ’Z-ZÂKİRÎN VE NECÂTÜ’S SÂLİKÎN | Fuhûlî, Karamollazâde Şeyh Abdülhamîd | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle |