Zaîfî Pîr Mehmed’in kaleme aldığı mensur siyasetname. Yazar eserinin adını sebeb-i te’lîf bölümünde Gülşen-i Mülûk olarak zikreder. “Tuhfetü’z-zekâ” terkibinin ise yazılış tarihini verdiğini ifade eder. Buna göre eser 954/1540’ta yazılmıştır (Tok 2013: 22).

Sebeb-i te’lif bölümünde Zaîfî, Mehmed Paşa’nın meclisinde bulunduğu esnada Acem’den getirilmiş, hükümdarların vasıflarının yazılı olduğu eşsiz bir eserle karşılaştığını, bu esere ilmî nasihatlerden oluşan bir Rûm elbisesi giydirdiğini söyler. Bu ifadelerden eserin tercüme olduğu bilgisini öğrensek de yazar tam olarak hangi eseri tercüme ettiğini belirtmez. Vassaf Reşidüddin Fazlullah Şîrâzî’nin Ahlaku’s-Saltana adlı eserinin tercümeleri üzerine çalışan Bahir Selçuk, Gülşen-i Mülûk’un bu eserin tercümesi olduğunu tespit etmiştir (Selçuk ve Elçi 2013: 194). Selçuk, Zaîfî’nin bu eserinin Ahlaku’s-Saltana’ya en yakın çeviri olduğunu, asıl konuya geçilmeden önceki giriş bölümü ile metnin içerisinde yazara ait olan bir gazel ve hatime bölümü dışında eser üzerinde tasarrufta bulunmadığını belirtmiştir. İncelemeye göre yazar, eserin mensur kısımlarının yanı sıra metnin içerisindeki manzum kısımlarda da kaynak esere sadık kalmıştır (Selçuk 2017: 343).

Eser, Allah’a şükretmenin gerekliliği ve Hz. Muhammed’in övgüsüyle başlar. Ardından gelen sebeb-i te’liften hemen sonra asıl konuya geçilir. Yazar, 29 bölümden oluşan eserinde Temsil, Hikmet, Tembih, Nükte, Fayda, Hulk, Haslet, İşaret, Nasihat, Siyaset, Tezkire, Terbiyyet, Remz, Fazilet, İşaret, Azimet, Hulk, Adet, Adab, Lu’b-ı Nerd, Şikâr başlıkları altında halkın malına göz dikmeme, itidalli olma, ibadet etme, cömertlik, iyilere sahip çıkıp kötüleri uzaklaştırma, âlimlerden istifade etme, askerlere karşı tutum, halkın şikayetlerini dinleme, işin ehlini göreve getirme, vezirin önemi gibi konular üzerinde durmuştur. Her başlığın altında konuya uygun beyitlere de yer verilmiştir.

9 varaktan oluşan eser Zaîfî’nin diğer eserleriyle birlikte Külliyât’ın içerisinde yer almaktadır. Külliyât’ın Topkapı Sarayı Müzesi ile British Library’de bulunan nüshaları müellif hattıdır. Vakıf Hat Sanatları Müzesi ve Paris Bibliotheque Nationale’de bulunan nüshalarının ise müellif hattından istinsah edildiği bilinmektedir (Büyükkarcı-Yılmaz 2020).

Gülşen-i Mülûk üzerine Abdülhakim Koçin’in ayrıntılı bir incelemesi bulunmaktadır (2005). Yaptığı çalışmada eserin muhtevası üzerinde duran Vedat Ali Tok ise eserin metninin yanı sıra metnin günümüz Türkçesine çevrimini de vermiştir (2013).

Yazarın biyografisi için bkz. “Za’îfî, Pîr Muhammed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zaifi-pir-muhammed