- Yazar Biyografisi (TEİS)
Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî - Madde Yazarı: Prof. Dr. Sadık Yazar
- Eser Yazılış Tarihi:768/1366-67
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:06/04/2022
KISSA-İ YÛSUF (YÛSUF-I MEDDÂH)
âşıkane mesneviYûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Yûsuf-ı Meddâh’ın Hz. Yûsuf’un kıssasını Kuran merkezli anlattığı mesnevi nazım biçimindeki eseri. 14. yüzyıl müelliflerinden Kadı Darîr’in eseri olarak neşredilen ve yakın zamana kadar da ona ait olarak bilinen Kıssa-i Yûsuf’un Yûsuf-ı Meddâh tarafından yazılmış olması gerektiğini Sadık Yazar, eserin Cezayir Milli Kütüphanesinde yer alan bir nüshasından hareketle iddia etmiştir (Yazar 2018).
Kıssa-i Yûsuf, aruzun "fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün" vezni ile yazılmıştır. Sekiz meclis olarak tertip edilen eserin 2000 beyit civarın olduğu düşünülmektedir; ancak eserin tenkitli neşri yapıldığında beyit sayısı net olarak ortaya çıkacaktır. Diğer nüshalardan farklı olarak mukaddime bölümünü de ihtiva eden Cezayir Milli Kütüphanesindeki nüshaya göre Kıssa-i Yûsuf mesnevisi asıl hikâye bölümünden evvel mesnevi nazım biçiminin geleneksel giriş bölümleri ile başlamaktadır. 49 beyitten oluşan bu giriş bölümünde, şair 28 beyit içerisinde hamdele ve salvele bölümüne yer verdikten sonra, 6 beyit içerisinde dört büyük halifenin övgüsünü yapmaktadır. Ardından gelen beyitlerde ise eserin kendisine ithaf edildiği ‘Bey’in medhiyesi 14 beyit içerisinde işlenmiştir. Bu kısımda verilen bilgilere göre eser, Candaroğulları Beyliği’nin beylerinden Celâleddîn lakaplı ve “Kötürüm Bâyezîd” olarak bilinen Bâyezîd bin Âdil’e ithaf edilmiştir. Şair adaleti ve cömertliğini öne çıkardığı hamisinin idare merkezi olan Kastamonu’nun da onun zamanında güzelliği ve bayındırlığı ile İrem gibi olduğunu ifade ederek eserin burada yazıldığını zımnen de olsa belirtmektedir.
Yûsuf-ı Meddâh’ın Varka vü Gülşâh adlı eserinde olduğu gibi “meclis”lerden oluşan hikâyenin asıl bölümü sekiz meclistir. Bizzat şairin ifadesine göre hikâyenin anlatımında İbn Abbâs’ın rivayeti ile kısas-ı enbiya türündeki metinler önemli oranda kaynak alınmıştır. Şair, hikâyenin anlatımı sırasında kahramanların ağzından gazellere yer vermiştir. Asıl hikâye bölümü sona erdikten sonra Yûsuf-ı Meddâh, mesnevinin son 16 beytinde ise eserin tamamlanmasına dair bilgiler vermektedir. Buna göre Kıssa-i Yûsuf, 768/1366-67 yılında kaleme alınmıştır. Halk tipi mesnevilerden olduğu anlaşılan Yûsuf-ı Meddâh'ın Kıssa-i Yûsuf'u dil ve anlatım açısından genel olarak yalın bir eserdir. Bununla birlikte aruz kullanımından başlayarak eserin birçok yönüne dair daha net bir şey söyleyebilmek için eserin tenkitli neşrine ihtiyaç bulunmaktadır.
Sadık Yazar (2018), Yûsuf-ı Meddâh’ın Kıssa-i Yûsuf’u ile aynı dönemlerde eserini kaleme aldığı düşünülen Süle Fakîh’in Yûsuf u Züleyhâ mesnevisi ile üzerinde düşünülmesi ve sorunsallaştırılması gereken bir ilişki olduğunu ifade etmektedir. Zira Kazım Köktekin’in hazırladığı tenkitli neşrine göre (1994) Süle Fakîh’e ait Yûsuf u Züleyhâ mesnevisinin baştan 400 beyit civarındaki bir kısmının Yûsuf-ı Meddâh’ın Kıssa-i Yûsuf’undaki beyitlerle aynı olduğu tespit edilmiştir. Bu konunun anlaşılabilmesi öncelikle eserin yeni bulunan nüshalarıyla birlikte tenkitli olarak neşredilip bu bağlamda incelenmesine bağlıdır.
Yûsuf-ı Meddâh’ın Kıssa-i Yûsuf’unun kaç nüshası bulunduğu tam belli değildir. Kadı Darîr’e atfen yapılan neşirde eserin İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, nu. 311'de ve Gülçin Kocaengin’in yaşlı bir kadının elinde olduğunu söyleyip üzerinde bitirme tezini hazırladığı nüsha olmak üzere iki nüshası bulunmaktaydı. Sadık Yazar’ın Cezayir Milli Kütüphanesinde bulunan nüshasını tespit ettikten sonra eserin bir diğer nüshasının M. Fatih Köksal’ın hususi kütüphanesinde olduğu anlaşılmıştır (Köksal vd. 2018: 242). Yine bir nüshasının da Bodleian Kütüphanesi, 3238 numarada olduğu tespit edilmiştir.
Şairin biyografisi için bk. "Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusufi-meddah-yusufi
Eserden Örnekler
Kıssa-i Yûsuf’dan
Ol şehenşâh pehlüvân-ı adl ü dâd
Devletinde oldı âlem halkı şâd
...
Şehsüvâr-ı adl ü insâf u kerem
Devletinde Kastamonı çün İrem
Saltanat tahtında dâyim ber-mezîd
Ömr ü devlet birle şâh beg Bâyezîd
Dâyimâ olsun erenler yoldaşı
Hızr-ıla İlyâs olsun koldaşı
Kancaru kim yürür olur feth-i bâb
Müşterî yılduzlu tâli’ âfitâb
Her kime kim bir nazar kıldı safâ
Ol nazardan buldı devlet izz ü câ
Dîn-i İslâm oldı_[anunla] ser-firâz
Halk-ı âlem anun-ıla kıldı nâz
Kâfiri kıldı helâket ber-devâm
Heybetinden kâfiristân oldı râm
Mısr u Bagdâd ile Tebrîz ittifâk
Hem Horâsân-ile Harzem ü Irâk
Eytdiler kim şâh Celâlüddîn Begi
Bî-nazîr oldı cihânda dîn bigi
Devlet ü ikbâl ü ömr ü izz ü câ
Artatursun dâyimâ iy pâdişâ
Yir-ile gök ortasında her ki var
Kamu kılurlar senâ-yı şehriyâr
..
İşit imdi bir hikâyet idelüm
Bu ikinci meclisi şerh idelüm
Gitdi Yûsuf aglayu iy dûstân
Bu yana Ya’kûb ider âh u figân
Gider-iken yolı sinlere irer
Anasınun sini andaydı meger
Âh kıldı deveden düşdi yire
Kişi kendü anasın kaçan yire
Anası[nun] sini üstine gelür
Sini kocup aglar [u] zârî kılur
Aglar eydür anacugum nidelüm
Cevre düşdüm nice tedbîr idelüm
...
Başlayalum söze âgâz idelüm
Bu üçünci meclise sâz idelüm
Satun aldı Yûsuf’ı aldı gelür
Anca virdi kim hazîne boş kalur
Serzeniş kıldılar anı hâs u âm
Bir kul-içün mâlını virdi tamâm
Eyü mi kıldı hazîne boş kodı
Nesne komadı özine hoş mıdı
Ol hazînedârını ol dem okur
Söger ü buşar ana yavlak kakur
Eytdi niçün mâlumı virdün kamu
Eytdi sen vir didün âhir iy ulu (Yûsuf-ı Meddâh, vr. 2b, 9b, 17b)
Kaynakça
Karahan, Leyla (1994). Darir, Mustafa b. Yusuf b. Ömer Erzurumlu, Kıssa-i Yusuf=Yusuf u Züleyha. Ankara: TDK Yay.
Kocaengin, Gülçin (1954). Zarîr ve Yusuf İle Zelîha Mesnevisi. Bitirme Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Köksal, Mehmet Fatih, M. Kaçar, M. İlhan (2018). Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. İstanbul: Kesit Yay.
Köktekin, Kazım (1994). Süle Fakih’in Yusuf ve Zelihası: (İnceleme-Metin-Dizin). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Özçelik, Kenan (2008). Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn (İnceleme- Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Özyiğit, Nuran (1963). Erzurumlu Darir'in Kıssa-ı Yusuf Mesnevisi Üzerinde Bir İnceleme. Bitirme Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Yazar, Sadık (2018). "Yeni Bir Nüshayla Değişen Fotoğraf: Yûsuf-ı Meddâh’ın (ö. XIV. yy) Kıssa-i Yûsuf’u ya da Erzurumlu Darîr Kıssa-i Yûsuf Adlı Bir Mesnevi Yazmış mıdır?". Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (21): 681-719.
Yûsuf-ı Meddâh. Kıssa-i Yûsuf. Cezayir Milli Kütüphanesi. Nu. 1942.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | VARKA VE GÜLŞÂH (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ayşe YILDIZ |
Görüntüle | ||
2 | HÂMÛŞ-NÂME (YÛSUF-I MEDDÂH ?) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
3 | DÂSİTÂN-I İBLÎS ALEYHİ’L-LA’NE (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
4 | MAKTEL-İ HÜSEYN (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
5 | HİKÂYET-İ KIZ U CÜHÛD / KIZ MEVLİDİ / KIZ DESTÂNI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ahmet İÇLİ |
Görüntüle | ||
6 | DÂSİTÂN-İ KÂDI VÜ UĞRI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Doç. Dr. Mehmet Akif Gözitok |
Görüntüle | ||
7 | MUHAMMEDİYE (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
8 | ÂDÂBÜ’T‐TÂLİBÎN (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
9 | REH-NÜMÂ (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
10 | HAZÂ HİKÂYET-İ KIZ MA’A CÜHÛD | ? | Dr. Davut Ertem |
Görüntüle | ||
11 | GAZAVÂT-I İMÂM ALÎ İBN EBÎ TÂLİB KERREMA’LLÂHU VECHEHU HİKÂYET-İ YEMÂME / HİKÂYET-İ YEMÂME (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
12 | DER-BEYÂN-I SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ KERREMA’LLÂHU BABA AMR’ÜN NÂN İÇÜN GAVGÂ İTDÜGİDÜR / SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
13 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
14 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
15 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
16 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
18 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
22 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |