KISSA-İ YÛSUF (YÛSUF-I MEDDÂH)
âşıkane mesnevi
Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Yûsuf-ı Meddâh’ın Hz. Yûsuf’un kıssasını Kuran merkezli anlattığı mesnevi nazım biçimindeki eseri. 14. yüzyıl müelliflerinden Kadı Darîr’in eseri olarak neşredilen ve yakın zamana kadar da ona ait olarak bilinen Kıssa-i Yûsuf’un Yûsuf-ı Meddâh tarafından yazılmış olması gerektiğini Sadık Yazar, eserin Cezayir Milli Kütüphanesinde yer alan bir nüshasından hareketle iddia etmiştir (Yazar 2018).

Kıssa-i Yûsuf, aruzun "fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün" vezni ile yazılmıştır. Sekiz meclis olarak tertip edilen eserin 2000 beyit civarın olduğu düşünülmektedir; ancak eserin tenkitli neşri yapıldığında beyit sayısı net olarak ortaya çıkacaktır. Diğer nüshalardan farklı olarak mukaddime bölümünü de ihtiva eden Cezayir Milli Kütüphanesindeki nüshaya göre Kıssa-i Yûsuf mesnevisi asıl hikâye bölümünden evvel mesnevi nazım biçiminin geleneksel giriş bölümleri ile başlamaktadır. 49 beyitten oluşan bu giriş bölümünde, şair 28 beyit içerisinde hamdele ve salvele bölümüne yer verdikten sonra, 6 beyit içerisinde dört büyük halifenin övgüsünü yapmaktadır. Ardından gelen beyitlerde ise eserin kendisine ithaf edildiği ‘Bey’in medhiyesi 14 beyit içerisinde işlenmiştir. Bu kısımda verilen bilgilere göre eser, Candaroğulları Beyliği’nin beylerinden Celâleddîn lakaplı ve “Kötürüm Bâyezîd” olarak bilinen Bâyezîd bin Âdil’e ithaf edilmiştir. Şair adaleti ve cömertliğini öne çıkardığı hamisinin idare merkezi olan Kastamonu’nun da onun zamanında güzelliği ve bayındırlığı ile İrem gibi olduğunu ifade ederek eserin burada yazıldığını zımnen de olsa belirtmektedir.

Yûsuf-ı Meddâh’ın Varka vü Gülşâh adlı eserinde olduğu gibi “meclis”lerden oluşan hikâyenin asıl bölümü sekiz meclistir. Bizzat şairin ifadesine göre hikâyenin anlatımında İbn Abbâs’ın rivayeti ile kısas-ı enbiya türündeki metinler önemli oranda kaynak alınmıştır. Şair, hikâyenin anlatımı sırasında kahramanların ağzından gazellere yer vermiştir. Asıl hikâye bölümü sona erdikten sonra Yûsuf-ı Meddâh, mesnevinin son 16 beytinde ise eserin tamamlanmasına dair bilgiler vermektedir. Buna göre Kıssa-i Yûsuf, 768/1366-67 yılında kaleme alınmıştır. Halk tipi mesnevilerden olduğu anlaşılan Yûsuf-ı Meddâh'ın Kıssa-i Yûsuf'u dil ve anlatım açısından genel olarak yalın bir eserdir. Bununla birlikte aruz kullanımından başlayarak eserin birçok yönüne dair daha net bir şey söyleyebilmek için eserin tenkitli neşrine ihtiyaç bulunmaktadır.

Sadık Yazar (2018), Yûsuf-ı Meddâh’ın Kıssa-i Yûsuf’u ile aynı dönemlerde eserini kaleme aldığı düşünülen Süle Fakîh’in Yûsuf u Züleyhâ mesnevisi ile üzerinde düşünülmesi ve sorunsallaştırılması gereken bir ilişki olduğunu ifade etmektedir. Zira Kazım Köktekin’in hazırladığı tenkitli neşrine göre (1994) Süle Fakîh’e ait Yûsuf u Züleyhâ mesnevisinin baştan 400 beyit civarındaki bir kısmının Yûsuf-ı Meddâh’ın Kıssa-i Yûsuf’undaki beyitlerle aynı olduğu tespit edilmiştir. Bu konunun anlaşılabilmesi öncelikle eserin yeni bulunan nüshalarıyla birlikte tenkitli olarak neşredilip bu bağlamda incelenmesine bağlıdır.

Yûsuf-ı Meddâh’ın Kıssa-i Yûsuf’unun kaç nüshası bulunduğu tam belli değildir. Kadı Darîr’e atfen yapılan neşirde eserin İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, nu. 311'de ve Gülçin Kocaengin’in yaşlı bir kadının elinde olduğunu söyleyip üzerinde bitirme tezini hazırladığı nüsha olmak üzere iki nüshası bulunmaktaydı. Sadık Yazar’ın Cezayir Milli Kütüphanesinde bulunan nüshasını tespit ettikten sonra eserin bir diğer nüshasının M. Fatih Köksal’ın hususi kütüphanesinde olduğu anlaşılmıştır (Köksal vd. 2018: 242). Yine bir nüshasının da Bodleian Kütüphanesi, 3238 numarada olduğu tespit edilmiştir.

Şairin biyografisi için bk. "Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusufi-meddah-yusufi 

Eserden Örnekler


Kıssa-i Yûsuf’dan

Ol şehenşâh pehlüvân-ı adl ü dâd

Devletinde oldı âlem halkı şâd

...

Şehsüvâr-ı adl ü insâf u kerem

Devletinde Kastamonı çün İrem


Saltanat tahtında dâyim ber-mezîd

Ömr ü devlet birle şâh beg Bâyezîd


Dâyimâ olsun erenler yoldaşı

Hızr-ıla İlyâs olsun koldaşı


Kancaru kim yürür olur feth-i bâb

Müşterî yılduzlu tâli’ âfitâb


Her kime kim bir nazar kıldı safâ

Ol nazardan buldı devlet izz ü câ


Dîn-i İslâm oldı_[anunla] ser-firâz

Halk-ı âlem anun-ıla kıldı nâz


Kâfiri kıldı helâket ber-devâm

Heybetinden kâfiristân oldı râm


Mısr u Bagdâd ile Tebrîz ittifâk

Hem Horâsân-ile Harzem ü Irâk


Eytdiler kim şâh Celâlüddîn Begi

Bî-nazîr oldı cihânda dîn bigi


Devlet ü ikbâl ü ömr ü izz ü câ

Artatursun dâyimâ iy pâdişâ


Yir-ile gök ortasında her ki var

Kamu kılurlar senâ-yı şehriyâr 

..

İşit imdi bir hikâyet idelüm

Bu ikinci meclisi şerh idelüm


Gitdi Yûsuf aglayu iy dûstân

Bu yana Ya’kûb ider âh u figân


Gider-iken yolı sinlere irer

Anasınun sini andaydı meger


Âh kıldı deveden düşdi yire

Kişi kendü anasın kaçan yire


Anası[nun] sini üstine gelür

Sini kocup aglar [u] zârî kılur


Aglar eydür anacugum nidelüm

Cevre düşdüm nice tedbîr idelüm 

...

Başlayalum söze âgâz idelüm

Bu üçünci meclise sâz idelüm


Satun aldı Yûsuf’ı aldı gelür

Anca virdi kim hazîne boş kalur


Serzeniş kıldılar anı hâs u âm

Bir kul-içün mâlını virdi tamâm


Eyü mi kıldı hazîne boş kodı

Nesne komadı özine hoş mıdı


Ol hazînedârını ol dem okur

Söger ü buşar ana yavlak kakur


Eytdi niçün mâlumı virdün kamu

Eytdi sen vir didün âhir iy ulu (Yûsuf-ı Meddâh, vr. 2b, 9b, 17b)

Kaynakça


Karahan, Leyla (1994). Darir, Mustafa b. Yusuf b. Ömer Erzurumlu, Kıssa-i Yusuf=Yusuf u Züleyha. Ankara: TDK Yay.

Kocaengin, Gülçin (1954). Zarîr ve Yusuf İle Zelîha Mesnevisi. Bitirme Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Köksal, Mehmet Fatih, M. Kaçar, M. İlhan (2018). Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. İstanbul: Kesit Yay.

Köktekin, Kazım (1994). Süle Fakih’in Yusuf ve Zelihası: (İnceleme-Metin-Dizin). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Özçelik, Kenan (2008). Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn (İnceleme- Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Özyiğit, Nuran (1963). Erzurumlu Darir'in Kıssa-ı Yusuf Mesnevisi Üzerinde Bir İnceleme. Bitirme Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Yazar, Sadık (2018). "Yeni Bir Nüshayla Değişen Fotoğraf: Yûsuf-ı Meddâh’ın (ö. XIV. yy) Kıssa-i Yûsuf’u ya da Erzurumlu Darîr Kıssa-i Yûsuf Adlı Bir Mesnevi Yazmış mıdır?". Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (21): 681-719.

Yûsuf-ı Meddâh. Kıssa-i Yûsuf. Cezayir Milli Kütüphanesi. Nu. 1942.

Atıf Bilgileri


Yazar, Sadık. "KISSA-İ YÛSUF (YÛSUF-I MEDDÂH)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kissa-i-yusuf-yusuf-i-meddah. [Erişim Tarihi: 15 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 VARKA VE GÜLŞÂH (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Prof. Dr. Ayşe YILDIZ
Görüntüle
2 HÂMÛŞ-NÂME (YÛSUF-I MEDDÂH ?) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
3 DÂSİTÂN-I İBLÎS ALEYHİ’L-LA’NE (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Araş. Gör. Dr. enes ilhan
Görüntüle
4 MAKTEL-İ HÜSEYN (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Araş. Gör. Dr. enes ilhan
Görüntüle
5 HİKÂYET-İ KIZ U CÜHÛD / KIZ MEVLİDİ / KIZ DESTÂNI (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Prof. Dr. Ahmet İÇLİ
Görüntüle
6 DÂSİTÂN-İ KÂDI VÜ UĞRI (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Doç. Dr. Mehmet Akif Gözitok
Görüntüle
7 MUHAMMEDİYE (YÛSUF) Kastamonulu Yûsuf Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
Görüntüle
8 ÂDÂBÜ’T‐TÂLİBÎN (YÛSUF) Kastamonulu Yûsuf Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
Görüntüle
9 REH-NÜMÂ (YÛSUF) Kastamonulu Yûsuf Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI
Görüntüle
10 HAZÂ HİKÂYET-İ KIZ MA’A CÜHÛD ? Dr. Davut Ertem
Görüntüle
11 GAZAVÂT-I İMÂM ALÎ İBN EBÎ TÂLİB KERREMA’LLÂHU VECHEHU HİKÂYET-İ YEMÂME / HİKÂYET-İ YEMÂME (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay
Görüntüle
12 DER-BEYÂN-I SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ KERREMA’LLÂHU BABA AMR’ÜN NÂN İÇÜN GAVGÂ İTDÜGİDÜR / SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ (YÛSUF-I MEDDÂH) Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay
Görüntüle
13 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
14 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
15 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
16 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
17 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
18 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
19 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
20 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
21 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
22 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle