19. yüzyıl Güney Azerbaycan şairlerinden Endelib’in aşk mesnevisi. Kıssa-i Leylâ ve Mecnûn, Feyzula Kasımzâde’nin bildirdiğine göre (2017: 86) Habibiulla Samedzâde tarafından Endelib'in ortaya çıkarılan Dîvân nüshasında yer almaktadır. Endelib’in eseri, diğer Leylâ vü Mecnûn mesnevilerinden farklı olarak otobiyografik bir özellik göstermektedir. Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn mesnevisinin tesiri ile aynı vezin ve üslupta kaleme alınan bu eserde Endelib’in kendi aşk hikâyesi anlatılmıştır. Kıssa-i Leylâ ve Mecnûn’da, mukaddime ve bu bölümdeki küçük bir sakinameden sonra şairin Eher’de bir güzele tutulması tasvir edilmektedir. Şair, aşk kahramanı olarak Mecnûn’a seslenip ağlayıp inleyen bir âşık olarak artık onun temsilcisi olduğunu belirtmektedir.

Eserin başından sonuna kadar saf aşk ve şairin başına gelen uğursuzluklardan şikâyetlere yer verilmiştir. Bu özellikler, eserin lirizm yönünü arttırmaktadır ve eseri daha özgün kılmaktadır. Şair, aşk uğruna çektiği sıkıntıları ve başına gelen belâları başkalarına reva görmez. Ardından eserini Fuzûlî’nin sözlerine uygun nasihat içeren ifadelerle bitirir. Endelib, Kıssa-i Leylâ ve Mecnûn adlı eserini her ne kadar Fuzûlî’nin tesirinde kaleme almış olsa da Fuzûlî’deki derin hayaller, lirik ifadeler, ince söyleyişler şairin kendi eserinde yoktur.

Endelib, eserinde klasik şiirin alışagelmiş klişe ve teşbihlerini başarıyla kullanmıştır. Şiirinin nazım tekniği bakımından sağlam olduğunu söylemek mümkündür. Ahengi sağlarken kafiyenin çeşitli olmasına dikkat etmiş ve redif kullanmaya özen göstermiştir. Eski Türk şiirinde çokça rastladığımız mısra başı kafiye/ön kafiye ve mısra başı redif/ön redif şairin ahenk için başvurduğu ifade yollarındandır. Ayrıca geleneğin imkânları dâhilinde ses ve söz sanatlarından da faydalanmış, bu sanatları başarıyla kullanmıştır. 

Kıssa-i Leylâ ve Mecnûn, Habibiulla Samedzâde tarafından Endelib'in ortaya çıkarılan Dîvân nüshasında yer almaktadır (Kasımzâde 2017: 86).

Şairin biyografisi için bk. “Endelib, Garacadaği”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/endelib-garacadagi